BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAZMA YÖNTEMLERİ

Yeni Türk Edebiyat Tarihinde başlangıçtan itibaren ortaya konulmuş seçkin edebi metinler ışığında beliren edebiyat ve düşünce hareketlerini incelemek, edebi metinler ile düşünsel metinleri karşılaştırmak suretiyle dönemin anlamlandırılmasına ve edebiyat ve düşünce hareketlerinin yeni bir bakışla değerlendirilmesine yardımcı olmak.

Bu dersin temel amacı; 1839 Tanzimat Fermanı ile başlayan ve II. Meşrutiyet’in ilanına (1908) kadar uzanan süreçte, Türk edebiyatının geçirdiği yapısal ve düşünsel dönüşümü edebi metinler üzerinden analiz etmektir.

Öğrencilerin; klasik Osmanlı edebiyatı geleneğinden kopuşu, Batı etkisindeki yeni türlerin (roman, tiyatro, makale, modern şiir) ortaya çıkışını ve bu türlerin toplumsal değişimdeki rolünü kavramaları hedeflenmektedir.

Alt Amaçlar ve Kazanımlar

Ders süresince aşağıdaki hedeflere odaklanılacaktır:

• Fikir Hareketlerinin Analizi: Osmanlıcılık, İslamcılık ve yeni filizlenen Türkçülük gibi akımların edebi metinlere nasıl yansıdığını incelemek.

• Türlerin Evrimi: Gazete ile başlayan "kamusal alan" oluşumunu; Şinasi, Namık Kemal ve Ziya Paşa gibi figürlerin "hürriyet, vatan, adalet" gibi kavramları edebiyata nasıl taşıdığını görmek.

• Estetik ve Teknik Gelişim: Tanzimat'ın ilk dönemindeki "toplum için sanat" anlayışından, Servet-i Fünun dönemindeki "sanat için sanat" anlayışına ve bireysel estetiğe geçişin nedenlerini tartışmak.

• Metin Odaklı Okuma: Dönemin ruhunu yansıtan anahtar metinleri (örneğin; Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Vatan Yahut Silistre, Mai ve Siyah) teknik ve tematik açıdan çözümlemek.

• Gelenek-Modern Çatışması: "Eski-Yeni" kavgasının (Ziya Paşa - Namık Kemal, Muallim Naci - Recaizade Mahmut Ekrem) Türk edebiyat eleştirisinin temellerini nasıl attığını anlamak.

Ders İçeriği: Edebi Metin Işığında Yeni Edebiyat ve Fikir Hareketleri I

Bu ders, Türk toplumunun modernleşme eşiği olan 1839 (Tanzimat) ile 1908 (II. Meşrutiyet) arasındaki yetmiş yıllık süreçte yaşanan edebi ve fikri dönüşümü kapsar. Dersin ana eksenini, "Geleneksel Osmanlı-İslam kültürü içerisinden modern ve Batılı bir edebiyat nasıl doğmuştur?" sorusu oluşturur.

Temel İzlekler ve İçerik Başlıkları

1. Zihniyet Dönüşümü ve Yeni İnsan: Tanzimat ile birlikte "kul" bilincinden "birey" ve "vatandaş" bilincine geçiş süreci; hürriyet, vatan, adalet ve eşitlik gibi kavramların edebi eserlerde nasıl birer protagonist haline geldiği incelenir.

2. Türlerin Takas ve Dönüşümü: Divan edebiyatının soyut dünyasından modern dünyanın somut gerçekliğine geçiş; gazetenin merkezde olduğu bir sistemde makale, tiyatro, roman ve modern şiirin teknik gelişim evreleri ele alınır.

3. Doğu-Batı Çatışması ve Sentez Arayışları: Eserlerdeki "yanlış Batılılaşma" teması (alafrangalık), kuşak çatışmaları ve "eski-yeni" kavgaları üzerinden Türk aydınının kimlik arayışı analiz edilir.

4. Edebi Akımların Adaptasyonu: Klasisizmden Romantizme, Realizmden Naturalizme ve son olarak Servet-i Fünun ile gelen Parnasizm ve Sembolizme kadar Batılı akımların Türk edebiyatındaki özgün yorumları tartışılır.

5. Fikir Hareketlerinin Edebi İzdüşümleri:

• Osmanlıcılık: Tanzimat döneminin birleştirici ideolojisi.

• İslamcılık: Geleneksel değerlerin modern formlarla ifadesi.

• Batıcılık: Yaşam tarzı ve düşünce biçimi olarak Avrupa modellemesi.

• Türkçülüğün Ayak Sesleri: Dil ve tarih bilincinin uyanışı.

6. Dönem Kırılmaları ve Edebi Topluluklar:

• Tanzimat I. Nesil: Toplumu dönüştürme heyecanı ve didaktizm.

• Tanzimat II. Nesil: Estetik kaygı ve bireysel temalar.

• Servet-i Fünun (Edebiyat-ı Cedide): "Salon edebiyatı", teknik mükemmellik ve melankoli.

• Bağımsızlar: Halkın dili ve yaşantısını edebiyata taşıyan realist/naturalist damar.

Okuma Listesi ve Metin Analiz Yöntemi

Ders kapsamında; Şinasi’nin makalelerinden Namık Kemal’in tiyatrolarına, Recaizade Mahmut Ekrem’in romanlarından Tevfik Fikret’in şiirlerine kadar geniş bir külliyat metin şerhi, tematik analiz ve dönem karşılaştırması yöntemleriyle incelenecektir.