1. Eğitim Bilgi Sistemi
  2. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
  3. Türk Dilinin Ses Bilgisi (2025 - 2026)
Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS
Türk Dilinin Ses Bilgisi TDE 157 1 4 + 0 4 6
Ön Koşul Dersleri
Önerilen Seçmeli Dersler
Dersin Dili Türkçe
Dersin Seviyesi Lisans
Dersin Türü Zorunlu
Dersin Koordinatörü Prof.Dr. ZİKRİ TURAN
Dersi Verenler Dr.Öğr.Üyesi ÇİĞDEM TOPÇU, Prof.Dr. ZİKRİ TURAN,
Dersin Yardımcıları

Arş. Gör. Dr. Tuğçe TAKOĞLU
Dersin Kategorisi Alanına Uygun Temel Öğretim
Dersin Amacı

Türk Dilini, ses bilgisi bakımından, usulünü ve vasıtalarını kullanarak kavratmak.
Dersin İçeriği

Türkiye Türkçesi merkez olmak üzere, Türk dilinin ses bilgisinin esasları, ses olayları, Türk hece ve kelimelerinin ses yapısı.
# Ders Öğrenme Çıktıları Öğretim Yöntemleri Ölçme Yöntemleri
1 Ses Bilgisinin tanımı, konusu ve önemini anlatır. Ses bilgisine ilişkin temel kavram ve terimleri tanımlar. Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma, Deney ve Laboratuvar,
2 Ses, fonem, alofon gibi fonetiğe ait terimleri ve ses olayı-ses değişmesi kavramlarını belirler. Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma, Deney ve Laboratuvar,
3 Ses olayları ve değişmelerini çeşitli örnekler üzerinde gösterir. Soru-Cevap, Tartışma, Deney ve Laboratuvar,
4 Kelimeler ve ekler üzerindeki ses olayı ve değişmeleri arasındaki farkları ayırt eder ve onların benzeyen yönlerini ifade eder Soru-Cevap, Tartışma, Deney ve Laboratuvar,
5 Çeşitli ses olayı ve değişmesi geçirmiş kelimeleri sınıflandırır ve ses bilgisine ait unsurlar hakkında çıkarımlarda bulunur. Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Deney ve Laboratuvar,
6 Türk dilinin herhangi bir gramer unsurunu fonetik bakımdan değerlendirir ve hakkında hüküm verir. Beyin Fırtınası, Tartışma, Deney ve Laboratuvar,
Hafta Ders Konuları Ön Hazırlık
1 Türk dilinin ses değişmelerine dayanan tarihi ve coğrafi şive ve lehçe sınıflara esas teşkil eden genel ses yapısı Türk dilinin ses bilgisi ile ilgili yapılmış çalışmaların bibliyografik listesini oluşturmak.
2 Ses nedir? Ses bilgisi ile ilgili ders kitaplarını incelemek.
3 Seslerin nitelikleri ve nicelikleri Sesler ile ilgili ön hazırlık yapmak.
4 Seslerde açıklığın tanımı ve açıklık türleri Sesler ile ilgili ön hazırlık yapmak.
5 Ses cihazı ve ses cihazımızın çalışma sistemi Ses cihazı edinerek gelmek.
6 Türk dilinin hece yapısının dayandığı esaslar Hece ile alakalı ön bilgi edinmek.
7 Hece grafiği Hece ile alakalı ön bilgi edinmek.
8 Ses olayları (tanımlar ve örnekler üzerinde çalışmalar) Örnek çalışmalar yapmak.
9 ARASINAV Genel konu tekrarı yapmış olmak.
10 Ses olayları (tanımlar ve örnekler üzerinde çalışmalar) Örnek çalışmalar yapmak.
11 Ses olayları (tanımlar ve örnekler üzerinde çalışmalar) Örnek çalışmalar yapmak.
12 Ses olayları (tanımlar ve örnekler üzerinde çalışmalar) Örnek çalışmalar yapmak.
13 Ses değişmeleri Ses değişmeleri üzerine yazılmış makale incelemek.
14 Ses uyumları. Ses bilgisinden, dilimizin kelime, ek ve cümle bilgileri hakkında yapılan araştırmalar sırasında faydalanabilmenin yollarının örnekleri. Önceki derslerin tekrarını yapmak.
Kaynaklar
Ders Notu

TUNA,Osman Nedim; Türk Dilbilgisi, Malatya, 1986.
Ders Kaynakları

ÜÇOK, Necip; Genel Fonetik (Ana Çizgileri), Multilingual Yay., İstanbul, 2008
BANGUOĞLU, Tahsin; Türkçenin Grameri, Ankara 2000.
ERGİN, Muharrem; Türk Dil Bilgisi, İstanbul 2000.
GEMALMAZ, Efrasiyap; Uyum ve Standart Türkiye Türkçesinde Uyumlar, Erzurum, 1994.
TURAN, Zikri; Orta Türkçe Dönemi Metinlerinde Kelime Başı Ünsüzlerinde Aşırı Patlayıcılaşma Varmıydı?,
İst.Üniv.Edebiyat Fak. Der., C.XXX, İstanbul 2003, s.539-558.

TURAN,Zikri; (2024) Türk Dil(ciliğ)ine Yazılar. İstanbul: Kesit Yayınları
Sıra Program Çıktıları Katkı Düzeyi
1 2 3 4 5
1 Türkçeyi doğru, güzel ve anlaşılır bir şekilde kullanma becerisine ulaşır. X
2 Atatürk İlkeleri ve inkılapları konusunda bilgi edinir.
3 Türk Dili ve Edebiyatı alanında yapılmış güncel araştırmaları takip edebilecek düzeyde yabancı dil bilgisi kazanmayı amaç edinir.
4 Türk dilini ses bilgisi, şekil bilgisi, söz dizimi ve anlam bilgisi bakımından inceler. X
5 Türk Dili ve Edebiyatının metinlerini başlangıcından günümüze kadar edebi olarak ve dil bilgisi açısından değerlendirebilir. X
6 Türk Dili ve Edebiyatı alanında yazılmış temel eserleri tanır; Türk dilinin tarihi gelişimini temsil eden örnek metinleri okur ve çeviri yazıya aktarır.
7 Çağdaş ve klasik edebiyat bilgi ve teorilerini, belirli akımlar ve kuramlar çerçevesinde değerlendirir, edebiyat ve dil bilimi açısından eleştiri yapar.
8 Edebi dönemler (klasik veya çağdaş), edebi akımlar ve şahsiyetler üzerinde, mesleki sorumluluk bilinciyle bilimsel, edebi , disiplinler arası araştırmalar yapar.
9 Lehçe, şive ve ağız bilgisinin içeriğini anlar; Türkiye Türkçesinin ağızlarına ait metinleri inceler.
10 Gerekli metot, yöntem ve teknikleri öğrenerek halk bilimi alanında araştırma ve derleme yapabilir
11 Türk Dili ve Edebiyatı alanında akademik düzeyde araştırma ve çalışma yapabilmenin temel bilgi ve becerilerine sahip olur. X
12 Türk Dili ve Edebiyatı Programında edindiği bilgi ve teorileri; eğitim-öğretim, araştırma ve kamusal hizmet alanlarında kullanır ve uygular. X
13 Yaşam boyu öğrenmenin gerekliliği bilincini ve bunu gerçekleştirmeye dönük becerileri edinir. X
14 Türk Dili ve Edebiyatı alanında mesleki sorumluluk ve ahlaki değerleri gözetir. X
# Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı PÇ 1 PÇ 2 PÇ 3 PÇ 4 PÇ 5 PÇ 6 PÇ 7 PÇ 8 PÇ 9 PÇ 10 PÇ 11 PÇ 12 PÇ 13 PÇ 14
1 Ses Bilgisinin tanımı, konusu ve önemini anlatır. Ses bilgisine ilişkin temel kavram ve terimleri tanımlar. 2 0 0 5 2 0 0 0 0 0 5 2 3 3
2 Ses, fonem, alofon gibi fonetiğe ait terimleri ve ses olayı-ses değişmesi kavramlarını belirler.
3 Ses olayları ve değişmelerini çeşitli örnekler üzerinde gösterir.
4 Kelimeler ve ekler üzerindeki ses olayı ve değişmeleri arasındaki farkları ayırt eder ve onların benzeyen yönlerini ifade eder
5 Çeşitli ses olayı ve değişmesi geçirmiş kelimeleri sınıflandırır ve ses bilgisine ait unsurlar hakkında çıkarımlarda bulunur.
6 Türk dilinin herhangi bir gramer unsurunu fonetik bakımdan değerlendirir ve hakkında hüküm verir.
Değerlendirme Sistemi
Yarıyıl Çalışmaları Katkı Oranı
1. Ara Sınav 100
Toplam 100
1. Yıl İçinin Başarıya 40
1. Final 60
Toplam 100
AKTS - İş Yükü Etkinlik Sayı Süre (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) 16 4 64
Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) 16 3 48
Ara Sınav 1 13 13
Ödev 1 9 9
Final 1 15 15
Toplam İş Yükü 149
Toplam İş Yükü / 25 (Saat) 5,96
dersAKTSKredisi 6