| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | Kredi | AKTS |
|---|---|---|---|---|---|
| Özel Eğitimde Uygulamalı Davranış Analizi | PSK 436 | 8 | 4 + 0 | 4 | 5 |
| Ön Koşul Dersleri | |
| Önerilen Seçmeli Dersler | |
| Dersin Dili | Türkçe |
| Dersin Seviyesi | Lisans |
| Dersin Türü | Seçmeli |
| Dersin Koordinatörü | Doç.Dr. FATİH BAL |
| Dersi Verenler | |
| Dersin Yardımcıları | Bölüm Araştırma Görevlileri |
| Dersin Kategorisi | Alanına Uygun Öğretim |
| Dersin Amacı | Bu ders, öğrencilerin Uygulamalı Davranış Analizi (UDA) ilkelerini, davranış ölçme yöntemlerini öğrenerek, uygun davranışları artırma ve problem davranışları azaltma becerilerini kazanmalarını amaçlar. |
| Dersin İçeriği | UDA'nın temel kavramları, etik ilkeleri, hedef davranış belirleme, veri toplama ve grafikleme ile pekiştirme ve davranış azaltma tekniklerini içerir. |
| Kalkınma Amaçları |
|---|
|
| # | Ders Öğrenme Çıktıları | Öğretim Yöntemleri | Ölçme Yöntemleri |
|---|---|---|---|
| 1 | Uygulamalı Davranış Analizi (UDA) kavramını, tarihçesini ve temel ilkelerini tanımlar. | Anlatım, Soru-Cevap, Bireysel Çalışma, | Kısa Cevaplı Testler, Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), |
| 2 | Hedef davranışı belirleme, açıkça tanımlama ve davranışsal amaçları yazma becerisini gösterir. | Anlatım, Tartışma, Örnek Olay, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), Ödev / Evde-Çöz Sınavlar, |
| 3 | Davranışa ilişkin veri toplama yöntemlerini (ABC, olay kaydı, süre kaydı vb.) ve verileri grafiklemeyi uygular. | Anlatım, Gösterip Yaptırma, Gözlem, | Ödev / Evde-Çöz Sınavlar, Kısa Cevaplı Testler, |
| 4 | Pekiştirme ve ceza ilkelerini, pekiştireç tarifelerini ve davranış artırma stratejilerini kullanır. | Anlatım, Rol Oynama, Grupla Çalışma, | Performans Değerlendirme, Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), |
| 5 | Problem davranışların işlevini (kaçma, dikkat çekme vb.) belirlemek için İşlevsel Davranış Analizi'ni (İDA) açıklar. | Anlatım, Beyin Fırtınası, Örnek Olay, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), Ödev / Evde-Çöz Sınavlar, |
| 6 | Problem davranışları azaltmaya yönelik ayrımlı pekiştirme ve diğer azaltma tekniklerini (sönme, tepkinin bedeli) uygular. | Problem Çözme, Gösterip Yaptırma, | Performans Değerlendirme, Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), |
| 7 | Öğrenilen becerilerin kalıcılığını ve genellemesini sağlama yöntemlerini tartışır. | Anlatım, Soru-Cevap, Bireysel Çalışma, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), Performans Değerlendirme, |
| Hafta | Ders Konuları | Ön Hazırlık |
|---|---|---|
| 1 | Uygulamalı Davranış Analizine Giriş UDA'nın Tanımı, Amaçları ve 7 Boyutu (Uygulanabilir, Davranışsal, Analitik, Teknolojik, Kavramsal, Etkili, Genelleyici). UDA'nın Özel Eğitimdeki Tarihsel Gelişimi ve Önemi. | |
| 2 | UDA'nın Temel Prensipleri: Davranış ve Çevre Davranışın Tanımı ve Türleri (Açık ve Örtük). Çevresel Etkiler ve İşlevsel İlişki. Üç Terimli Koşul (ABC Modeli): Öncel (Antecedent), Davranış (Behavior) ve Sonuç (Consequence). | |
| 3 | Davranış Ölçme ve Değerlendirme - I Hedef Davranışın Seçimi ve Operasyonel Tanımı. Davranışın Boyutları: Sıklık, Süre, Yoğunluk, Gecikme. Gözlem Teknikleri: Sürekli Kayıt (Olay kaydı, Süre kaydı). | |
| 4 | Davranış Ölçme ve Değerlendirme - II Gözlem Teknikleri: Aralıklı Kayıtlar (Kısmi Aralık, Tüm Aralık, Anlık Örnekleme). Kalıcı Ürün Kaydı. Gözlemciler Arası Güvenirlik (IOA) hesaplamaları ve önemi. | |
| 5 | Veri Görselleştirme ve Grafik Oluşturma Tek Denekli Araştırma Desenlerine Giriş. Çizgi Grafiği oluşturmanın bileşenleri (Veri Noktaları, Faz Çizgileri, Eksenler). Grafik okuma ve Veriye Dayalı Karar Verme. | |
| 6 | Pekiştirme (Reinforcement) Prensipleri Pekiştirmenin Tanımı ve Türleri (Pozitif ve Negatif Pekiştirme). Etkili Pekiştirme Kullanımı: Pekiştireç Çeşitleri ve Pekiştireç Değerlendirmesi (Tercih Değerlendirmesi). | |
| 7 | Pekiştirme Tarifeleri ve Ceza Sürekli ve Aralıklı Pekiştirme Tarifeleri (Sabit/Değişken Oran, Sabit/Değişken Aralık). Cezanın Tanımı ve Türleri. Ceza kullanımında etik ve uygulamaya dönük sınırlılıklar. | |
| 8 | Sönme (Extinction) ve Uyarıcı Kontrolü Sönmenin Tanımı, Etkisi ve Uygulanması. Sönme Patlaması (Extinction Burst). Uyarıcı Kontrolü ve Uyaran Çeşitleri (Ayırt Edici Uyaran - SD). | |
| 9 | İşlevsel Davranış Değerlendirmesi (İDD/FBA) - I İDD'nin Tanımı, Amacı ve Bileşenleri. Problem davranışın 4 Temel İşlevi (Duyusal, Kaçma, Dikkat, Somut Nesne). | |
| 10 | İşlevsel Davranış Değerlendirmesi (İDD/FBA) - II Dolaylı Değerlendirme (Görüşme, Kontrol Listesi) ve Doğrudan Gözlem (ABC Kaydı). Gözlem verilerinin analizi ve Hipotez Geliştirme. | |
| 11 | .Davranış Azaltma Stratejileri Fonksiyonel Tabanlı Müdahaleler: Davranışların Yerine Geçen Tepkilerin Öğretilmesi (Fonksiyonel İletişim Eğitimi - FIE). Pekiştirmeyi Geri Çekme (Tepki Bedeli, Mola). Çevresel Düzenlemeler. | |
| 12 | Öğretim Stratejileri - I: İpuçları ve Zincirleme İpucu Sunma ve İpucunun Geri Çekilmesi (Fading). Davranış Şekillendirme (Shaping) ve Zincirleme (Chaining) teknikleri (İleri, Geri, Tüm Görev Sunumu). | |
| 13 | Öğretim Stratejileri - II: Ayrık Denemeler ve Doğal Ortam Öğretimi Ayrık Denemelerle Öğretim (DTT): Yapısal Bileşenleri ve Uygulanması. Doğal Ortam Öğretimi (NET): Avantajları ve Uygulanması. | |
| 14 | Genelleme, Sürdürme ve Etik Konular Genelleme (Generalization) ve Sürdürme (Maintenance) stratejileri. UDA uygulamasında Etik İkilemler ve Profesyonel Sorumluluklar (Etik Kurallar Kurulu). Genel ders tekrarı ve değerlendirme. |
| Kaynaklar | |
|---|---|
| Ders Notu | |
| Ders Kaynakları | |
| Sıra | Program Çıktıları | Katkı Düzeyi | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |||
| 1 | Bireylerin davranışlarını ve zihinsel süreçlerini anlamak için uygun yöntem ve tekniklerle veri toplar, analiz eder ve yorumlar. | X | |||||
| 2 | Psikoloji alanında kullanılan araç, test ve yöntemleri bilimsel etik çerçevesinde seçer, kullanır ve değerlendirir. | X | |||||
| 3 | Bireysel ve toplumsal sorunları analiz edebilmek için çağdaş kuramsal yaklaşımları ve bilimsel yöntemleri kullanarak çözüm üretir. | X | |||||
| 4 | Ulusal ve uluslararası düzeyde geçerli olan etik ilkeleri benimser ve mesleki uygulamalarında bu ilkelere uygun davranır. | X | |||||
| 5 | Alanıyla ilgili güncel gelişmeleri takip eder, yaşam boyu öğrenme bilinci geliştirir ve kendini sürekli yeniler. | X | |||||
| 6 | Disiplin içi ve disiplinler arası ekiplerde etkin biçimde çalışır, sorumluluk alır ve iş birliği yapar. | X | |||||
| 7 | Sözlü ve yazılı iletişim becerilerini kullanarak düşüncelerini açık ve anlaşılır şekilde ifade eder; en az bir yabancı dili mesleki düzeyde kullanır. | X | |||||
| 8 | Psikolojik uygulamaların toplumsal, hukuksal ve çevresel etkileri konusunda farkındalık geliştirir. | X | |||||
| 9 | Alanla ilgili farklı veri kaynaklarını kullanarak bilimsel araştırma tasarlar, uygular ve sonuçlarını raporlar. | X | |||||
| 10 | Bilgi teknolojilerini etkin kullanarak psikolojik verileri analiz eder ve sunar. | X | |||||
| 11 | En az iki farklı seçmeli ders ve alan dışı ders aracılığıyla çok yönlü bakış açısı geliştirir. | X | |||||
| 12 | Program çıktılarına erişim düzeylerini izlemek ve değerlendirmek üzere ölçme ve değerlendirme yöntemlerini uygular. | X | |||||
| # | Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı | PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Uygulamalı Davranış Analizi (UDA) kavramını, tarihçesini ve temel ilkelerini tanımlar. | 1 | 4 | 0 | 4 | 2 | 2 | 1 | 0 | 0 | 3 | 3 | 0 |
| 2 | Hedef davranışı belirleme, açıkça tanımlama ve davranışsal amaçları yazma becerisini gösterir. | 1 | 4 | 0 | 4 | 1 | 1 | 4 | 2 | 0 | 0 | 2 | 0 |
| 3 | Davranışa ilişkin veri toplama yöntemlerini (ABC, olay kaydı, süre kaydı vb.) ve verileri grafiklemeyi uygular. | 2 | 4 | 0 | 4 | 1 | 2 | 1 | 0 | 1 | 1 | 3 | 1 |
| 4 | Pekiştirme ve ceza ilkelerini, pekiştireç tarifelerini ve davranış artırma stratejilerini kullanır. | 1 | 4 | 1 | 4 | 1 | 4 | 1 | 3 | 1 | 2 | 3 | 1 |
| 5 | Problem davranışların işlevini (kaçma, dikkat çekme vb.) belirlemek için İşlevsel Davranış Analizi'ni (İDA) açıklar. | 2 | 4 | 1 | 4 | 2 | 2 | 1 | 3 | 3 | 2 | 1 | 2 |
| 6 | Problem davranışları azaltmaya yönelik ayrımlı pekiştirme ve diğer azaltma tekniklerini (sönme, tepkinin bedeli) uygular. | 3 | 4 | 2 | 4 | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 1 | 3 | 1 |
| 7 | Öğrenilen becerilerin kalıcılığını ve genellemesini sağlama yöntemlerini tartışır. | 0 | 3 | 1 | 4 | 2 | 4 | 1 | 4 | 3 | 0 | 2 | 2 |
| Değerlendirme Sistemi | |
|---|---|
| Yarıyıl Çalışmaları | Katkı Oranı |
| 1. Ara Sınav | 100 |
| Toplam | 100 |
| 1. Yıl İçinin Başarıya | 40 |
| 1. Final | 60 |
| Toplam | 100 |
| AKTS - İş Yükü Etkinlik | Sayı | Süre (Saat) | Toplam İş Yükü (Saat) |
|---|---|---|---|
| Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) | 16 | 4 | 64 |
| Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) | 16 | 4 | 64 |
| Ara Sınav | 1 | 1 | 1 |
| Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü | 130 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 (Saat) | 5,2 | ||
| dersAKTSKredisi | 5 | ||