| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | Kredi | AKTS |
|---|---|---|---|---|---|
| Evrimsel Psikoloji | PSK 412 | 8 | 4 + 0 | 4 | 5 |
| Ön Koşul Dersleri | |
| Önerilen Seçmeli Dersler | |
| Dersin Dili | Türkçe |
| Dersin Seviyesi | Lisans |
| Dersin Türü | Seçmeli |
| Dersin Koordinatörü | Doç.Dr. FATİH BAL |
| Dersi Verenler | |
| Dersin Yardımcıları | Bölüm Araştırma Görevlileri |
| Dersin Kategorisi | Alanına Uygun Öğretim |
| Dersin Amacı | Bu ders, doğal seçilimin insan zihni ve davranışları üzerindeki etkilerini, psikolojik adaptasyonları ve çağdaş davranışsal kalıpların evrimsel kökenlerini incelemeyi amaçlar. |
| Dersin İçeriği | İçerik; evrimin temel mekanizmalarını, alan özgüllüğü, eş seçimi, ebeveyn yatırımı, işbirliği ve çatışma gibi konuların evrimsel açıklamalarını kapsar. |
| # | Ders Öğrenme Çıktıları | Öğretim Yöntemleri | Ölçme Yöntemleri |
|---|---|---|---|
| 1 | Evrimsel Psikolojinin temel ilkelerini, tarihçesini ve doğal seçilim mekanizmasını açıklar. | Anlatım, Soru-Cevap, | Kısa Cevaplı Testler, |
| 2 | İnsan zihnini alan özgül modüller (psikolojik adaptasyonlar) bağlamında analiz eder. | Anlatım, Gözlem, Tartışma, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), Ödev / Evde-Çöz Sınavlar, |
| 3 | Cinsiyet farklılıklarının evrimsel temellerini, eş seçimi stratejilerini ve ebeveyn yatırımını karşılaştırır. | Anlatım, Problem Çözme, | Performans Değerlendirme, Kısa Cevaplı Testler, |
| 4 | Sosyal davranışların evrimsel kökenlerini (işbirliği, fedakarlık, akraba seçilimi) ve altruizmi açıklar. | Anlatım, Gözlem, Grupla Çalışma, | Ödev / Evde-Çöz Sınavlar, Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), |
| 5 | Duyguların (korku, öfke, kıskançlık) ve saldırganlığın evrimsel adaptasyon olarak işlevlerini değerlendirir. | Anlatım, Soru-Cevap, | Ödev / Evde-Çöz Sınavlar, Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), |
| 6 | Kültür ve Çevre gibi faktörlerin evrimsel psikolojik adaptasyonlarla etkileşimini tartışır. | Anlatım, Tartışma, Proje, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), Performans Değerlendirme, |
| 7 | Evrimsel Psikolojiye yönelik eleştirileri ve etik/sosyal konuları (örn. Doğalcılık Yanılgısı) analiz eder. | Anlatım, Tartışma, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), |
| Hafta | Ders Konuları | Ön Hazırlık |
|---|---|---|
| 1 | Charles Darwin ve Doğal Seçilim. Evrimsel psikolojinin tanımı, kapsamı ve diğer psikoloji alt dallarıyla ilişkisi. Uyarlanma (Adaptasyon) ve yan ürün (Byproduct) kavramları. | |
| 2 | Uyum Çevresi (Environment of Evolutionary Adaptedness - EEA). İnsan zihninin modülerliği ve evrimsel algoritmalar. Evrimsel açıklama düzeyleri (Proximate ve Ultimate). | |
| 3 | Genetik ve Davranışsal Kalıtım. Davranışsal genetikten evrimsel psikolojiye geçiş. Gen-çevre etkileşimi ve esneklik (Plasticity) | |
| 4 | Tehlike ve Korku Adaptasyonları. Yırtıcı hayvanlardan kaçınma ve özel fobilerin evrimsel kökeni. Besin seçimi ve bulantı mekanizmasının evrimi. | |
| 5 | Trivers'ın Ebeveyn Yatırımı Kuramı. Cinsiyetler arası stratejik farklılıklar. Üreme başarısı ve maliyet dengesi | |
| 6 | Kadın ve Erkek Eş Seçim Kriterleri. Sağlık, kaynak ve genetik kaliteye işaret eden özelliklerin evrimi. Kısa ve uzun süreli çiftleşme stratejileri. | |
| 7 | Hamilton Kuralı ve Kapsayıcı Uyum (Inclusive Fitness). Ebeveyn-çocuk çatışması. Üvey ebeveynlik sorunlarının evrimsel açıklaması. | |
| 8 | Yardımlaşmanın (Altruizm) Evrimi. Karşılıklı Özgecilik (Reciprocal Altruism) ve sosyal sözleşme kuramı. Sosyal değiş tokuş adaptasyonları. Ara Sınav. | |
| 9 | Erkekler Arası Rekabet ve Saldırganlık. Kaynak kontrolü ve cinsel rekabet. Kadınlar arası saldırganlık biçimleri. Savaş ve grup çatışmasının evrimi. | |
| 10 | Duyguların Adaptif Rolleri. Öfke, kıskançlık, utanç ve sevginin sosyal problemleri çözmedeki işlevi. Evrensel Duygusal İfadeler. | |
| 11 | Zihin Kuramı (Theory of Mind) ve Sosyal Bilişin Evrimi. Dilin kökeni ve adaptif değeri. Zekânın evrimsel avantajları. | |
| 12 | Kültürün Evrimsel Temeli. Evrimsel adaptasyonların kültürel farklılıklarla etkileşimi. Evrimsel psikolojinin kültürel değişimleri anlama çabası. | |
| 13 | Psikolojik Bozuklukların Evrimsel Açıdan Açıklanması. Adaptif tepkilerin aşırıya kaçması (örn. anksiyete, depresyon). Hastalık ve adaptasyon arasındaki denge | |
| 14 | Eleştirel Yaklaşımlar (Determinizm, Uygunluk Testi Zorlukları). Evrimsel psikolojinin uygulamaları (hukuk, tıp, eğitim). Dönem Sonu Projesi/Sunumları. |
| Kaynaklar | |
|---|---|
| Ders Notu | |
| Ders Kaynakları | |
| Sıra | Program Çıktıları | Katkı Düzeyi | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |||
| 1 | Bireylerin davranışlarını ve zihinsel süreçlerini anlamak için uygun yöntem ve tekniklerle veri toplar, analiz eder ve yorumlar. | X | |||||
| 2 | Psikoloji alanında kullanılan araç, test ve yöntemleri bilimsel etik çerçevesinde seçer, kullanır ve değerlendirir. | X | |||||
| 3 | Bireysel ve toplumsal sorunları analiz edebilmek için çağdaş kuramsal yaklaşımları ve bilimsel yöntemleri kullanarak çözüm üretir. | ||||||
| 4 | Ulusal ve uluslararası düzeyde geçerli olan etik ilkeleri benimser ve mesleki uygulamalarında bu ilkelere uygun davranır. | X | |||||
| 5 | Alanıyla ilgili güncel gelişmeleri takip eder, yaşam boyu öğrenme bilinci geliştirir ve kendini sürekli yeniler. | X | |||||
| 6 | Disiplin içi ve disiplinler arası ekiplerde etkin biçimde çalışır, sorumluluk alır ve iş birliği yapar. | X | |||||
| 7 | Sözlü ve yazılı iletişim becerilerini kullanarak düşüncelerini açık ve anlaşılır şekilde ifade eder; en az bir yabancı dili mesleki düzeyde kullanır. | X | |||||
| 8 | Psikolojik uygulamaların toplumsal, hukuksal ve çevresel etkileri konusunda farkındalık geliştirir. | X | |||||
| 9 | Alanla ilgili farklı veri kaynaklarını kullanarak bilimsel araştırma tasarlar, uygular ve sonuçlarını raporlar. | X | |||||
| 10 | Bilgi teknolojilerini etkin kullanarak psikolojik verileri analiz eder ve sunar. | X | |||||
| 11 | En az iki farklı seçmeli ders ve alan dışı ders aracılığıyla çok yönlü bakış açısı geliştirir. | X | |||||
| 12 | Program çıktılarına erişim düzeylerini izlemek ve değerlendirmek üzere ölçme ve değerlendirme yöntemlerini uygular. | X | |||||
| # | Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı | PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Evrimsel Psikolojinin temel ilkelerini, tarihçesini ve doğal seçilim mekanizmasını açıklar. | 4 | 0 | 0 | 5 | 5 | 4 | 3 | 5 | 0 | 0 | 5 | 5 |
| 2 | İnsan zihnini alan özgül modüller (psikolojik adaptasyonlar) bağlamında analiz eder. | 4 | 3 | 0 | 5 | 5 | 5 | 3 | 5 | 0 | 5 | 5 | 5 |
| 3 | Cinsiyet farklılıklarının evrimsel temellerini, eş seçimi stratejilerini ve ebeveyn yatırımını karşılaştırır. | 0 | 0 | 3 | 5 | 5 | 1 | 3 | 5 | 0 | 0 | 5 | 5 |
| 4 | Sosyal davranışların evrimsel kökenlerini (işbirliği, fedakarlık, akraba seçilimi) ve altruizmi açıklar. | 5 | 4 | 5 | 5 | 5 | 3 | 3 | 5 | 0 | 3 | 5 | 5 |
| 5 | Duyguların (korku, öfke, kıskançlık) ve saldırganlığın evrimsel adaptasyon olarak işlevlerini değerlendirir. | 4 | 0 | 0 | 5 | 5 | 4 | 3 | 5 | 1 | 4 | 5 | 5 |
| 6 | Kültür ve Çevre gibi faktörlerin evrimsel psikolojik adaptasyonlarla etkileşimini tartışır. | 4 | 0 | 0 | 5 | 5 | 4 | 3 | 5 | 0 | 5 | 5 | 5 |
| 7 | Evrimsel Psikolojiye yönelik eleştirileri ve etik/sosyal konuları (örn. Doğalcılık Yanılgısı) analiz eder. | 4 | 2 | 0 | 5 | 5 | 5 | 3 | 5 | 0 | 4 | 5 | 5 |
| Değerlendirme Sistemi | |
|---|---|
| Yarıyıl Çalışmaları | Katkı Oranı |
| 1. Ara Sınav | 100 |
| Toplam | 100 |
| 1. Yıl İçinin Başarıya | 40 |
| 1. Final | 60 |
| Toplam | 100 |
| AKTS - İş Yükü Etkinlik | Sayı | Süre (Saat) | Toplam İş Yükü (Saat) |
|---|---|---|---|
| Ara Sınav | 1 | 1 | 1 |
| Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) | 16 | 4 | 64 |
| Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) | 16 | 4 | 64 |
| Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü | 130 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 (Saat) | 5,2 | ||
| dersAKTSKredisi | 5 | ||