| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | Kredi | AKTS |
|---|---|---|---|---|---|
| Dil Psikolojisi | PSK 411 | 7 | 4 + 0 | 4 | 5 |
| Ön Koşul Dersleri | |
| Önerilen Seçmeli Dersler | |
| Dersin Dili | Türkçe |
| Dersin Seviyesi | Lisans |
| Dersin Türü | Seçmeli |
| Dersin Koordinatörü | Doç.Dr. FATİH BAL |
| Dersi Verenler | |
| Dersin Yardımcıları | Bölüm Araştırma Görevlileri |
| Dersin Kategorisi | Alanına Uygun Öğretim |
| Dersin Amacı | Bu ders, dilin zihinsel süreçlerle (algı, bellek, düşünme) ilişkisini, dilin edinimi, üretimi ve anlaşılması gibi temel bilişsel mekanizmalarını kuramsal ve deneysel bulgular ışığında incelemeyi amaçlar. |
| Dersin İçeriği | İçerik; dilbilimin temel kavramları (fonoloji, morfoloji, sözdizimi), dil edinimi kuramları, dilin algılanması ve üretimi, beyinde dil (afazi, lateralizasyon) ve iki dilliliğin bilişsel etkilerini kapsar
|
| Kalkınma Amaçları |
|---|
|
| # | Ders Öğrenme Çıktıları | Öğretim Yöntemleri | Ölçme Yöntemleri |
|---|---|---|---|
| 1 | Psikodilbilimin tanımını, tarihçesini ve dilbilim ile bilişsel psikoloji arasındaki ilişkiyi açıklar. | Anlatım, Soru-Cevap, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), |
| 2 | Dilin temel bileşenlerini (fonem, morfem, sözdizimi) ve farklı dil edinimi kuramlarını (Davranışçı, Chomsky) analiz eder. | Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma, | Sözlü Sınavlar, Ödev / Evde-Çöz Sınavlar, |
| 3 | Çocuklarda dil gelişiminin evrelerini, kritik dönemi ve özel dil bozukluklarını (SLI) değerlendirir. | Anlatım, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), |
| 4 | Dilin algılanması (konuşma tanıma, kelime işleme) ve okuma süreçlerinin bilişsel modellerini açıklar. | Anlatım, Deney ve Laboratuvar, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), Ödev / Evde-Çöz Sınavlar, |
| 5 | Dilin üretimi (konuşma planlaması, dil sürçmeleri) ve cümle kurma (sözdizimi) süreçlerinin modellerini inceler. | Anlatım, Tartışma, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), Ödev / Evde-Çöz Sınavlar, |
| 6 | Beyinde dilin işlenmesini (lateralizasyon, Broca/Wernicke alanları) ve afazi türlerini nöropsikolojik açıdan analiz eder. | Anlatım, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), |
| 7 | İki dillilik (Bilingualizm) ve dil-düşünce ilişkisi (Sapir-Whorf Hipotezi) gibi ileri konuları tartışır. | Anlatım, Tartışma, | Yazılı Sınavlar (Kısa ve Uzun Yanıtlı), |
| Hafta | Ders Konuları | Ön Hazırlık |
|---|---|---|
| 1 | Dilin tanımı ve işlevi, Dil psikolojisinin (Psikodilbilim) kapsamı ve tarihi, Disiplinlerarası doğası Dilbilim, Bilişsel Psikoloji, Nöroloji), Çalışma yöntemleri | |
| 2 | Fonoloji (Ses birimleri ve kuralları), Morfoloji (Kelime yapısı ve biçimbirimler), Sözdizimi (Cümle yapısı ve kuralları - Sentaks), Anlambilim (Sözcük ve cümle anlamı - Semantik), Edimbilim (Bağlamda kullanım - Pragmatik). | |
| 3 | Dilin düşünce üzerindeki etkisi: Sapir-Whorf Hipotezi (Dilsel Görelilik ve Belirleyicilik), Piaget ve Vygotsky'nin dil ve düşünce gelişimine dair görüşleri | |
| 4 | Beyinde dilin yerleşimi: Broca Alanı (Üretim) ve Wernicke Alanı (Anlama), Konuşma ve anlama bozuklukları (Afazi türleri), Beyin görüntüleme teknikleri (fMRI, EEG) ile dil çalışması. | |
| 5 | Konuşma üretimi aşamaları (Kavramsallaştırma, Formülasyon, Artikülasyon), Mesaj planlaması, Sözcük seçimi ve erişimi (Zihinsel Sözlük), Uç-Diliminde fenomeni | |
| 6 | Konuşma hataları (Dil Sürçmeleri): Türleri ve nedenleri (Değiştirme, Bekleme, Birleştirme), Konuşma hatalarının dil üretim modellerine katkıları | |
| 7 | İşitsel ve görsel sözcük tanıma süreçleri, Zihinsel Sözlük modelleri (Seri, Paralel, Kohort modeli), Sözcük anlamının bağlam tarafından nasıl etkilendiği. | |
| 8 | Cümle çözümleme (Parsing) mekanizmaları, Erken ve geç kapanma stratejileri (Sözdizimsel belirsizlik), Göz İzleme ve Olayla İlişkili Potansiyeller (ERP) ile cümle çözümleme çalışmaları | |
| 9 | Cümleler arası bağlantıların kurulması, Çıkarım mekanizmaları, Zihinsel modellerin ve durum modellerinin oluşumu, Anlama ve bellek | |
| 10 | Dil edinimine kuramsal yaklaşımlar (Davranışçı, Doğacı - Chomsky, Etkileşimci), Ses ve kelime öncesi iletişim (Ağlama, Babıldama), Tek Sözcük ve İki Sözcük evreleri | |
| 11 | Sözdizimi ve morfoloji gelişimi, Aşırı düzenleme hataları, Kritik Dönem Hipotezi (Lenneberg), Ebeveyn-Çocuk etkileşiminin rolü (Anne-babaca konuşma | |
| 12 | İki dillilik türleri (Eşzamanlı/Ardışık), İki dilli beyin, İkinci dil edinimini etkileyen faktörler (Yaş, Motivasyon, Yatkınlık), Kritik dönem ve ikinci dil edinimi | |
| 13 | Konuşma Eylemleri Teorisi (Austin, Searle), İşbirliği İlkesi ve Grice Maksimumları, Metafor, ironi gibi mecazi dilin anlaşılması | |
| 14 | Okuma ve yazma psikolojisi (Disleksi), Dijital iletişim ve dilmoji kullanımı, internet dili), Yapay Zeka ve Doğal Dil İşleme |
| Kaynaklar | |
|---|---|
| Ders Notu | |
| Ders Kaynakları | |
| Sıra | Program Çıktıları | Katkı Düzeyi | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |||
| 1 | Bireylerin davranışlarını ve zihinsel süreçlerini anlamak için uygun yöntem ve tekniklerle veri toplar, analiz eder ve yorumlar. | X | |||||
| 2 | Psikoloji alanında kullanılan araç, test ve yöntemleri bilimsel etik çerçevesinde seçer, kullanır ve değerlendirir. | X | |||||
| 3 | Bireysel ve toplumsal sorunları analiz edebilmek için çağdaş kuramsal yaklaşımları ve bilimsel yöntemleri kullanarak çözüm üretir. | X | |||||
| 4 | Ulusal ve uluslararası düzeyde geçerli olan etik ilkeleri benimser ve mesleki uygulamalarında bu ilkelere uygun davranır. | X | |||||
| 5 | Alanıyla ilgili güncel gelişmeleri takip eder, yaşam boyu öğrenme bilinci geliştirir ve kendini sürekli yeniler. | X | |||||
| 6 | Disiplin içi ve disiplinler arası ekiplerde etkin biçimde çalışır, sorumluluk alır ve iş birliği yapar. | X | |||||
| 7 | Sözlü ve yazılı iletişim becerilerini kullanarak düşüncelerini açık ve anlaşılır şekilde ifade eder; en az bir yabancı dili mesleki düzeyde kullanır. | X | |||||
| 8 | Psikolojik uygulamaların toplumsal, hukuksal ve çevresel etkileri konusunda farkındalık geliştirir. | X | |||||
| 9 | Alanla ilgili farklı veri kaynaklarını kullanarak bilimsel araştırma tasarlar, uygular ve sonuçlarını raporlar. | ||||||
| 10 | Bilgi teknolojilerini etkin kullanarak psikolojik verileri analiz eder ve sunar. | X | |||||
| 11 | En az iki farklı seçmeli ders ve alan dışı ders aracılığıyla çok yönlü bakış açısı geliştirir. | X | |||||
| 12 | Program çıktılarına erişim düzeylerini izlemek ve değerlendirmek üzere ölçme ve değerlendirme yöntemlerini uygular. | X | |||||
| # | Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı | PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Psikodilbilimin tanımını, tarihçesini ve dilbilim ile bilişsel psikoloji arasındaki ilişkiyi açıklar. | 3 | 0 | 0 | 5 | 5 | 4 | 1 | 0 | 0 | 0 | 5 | 5 |
| 2 | Dilin temel bileşenlerini (fonem, morfem, sözdizimi) ve farklı dil edinimi kuramlarını (Davranışçı, Chomsky) analiz eder. | 4 | 4 | 0 | 5 | 5 | 4 | 1 | 4 | 0 | 0 | 5 | 5 |
| 3 | Çocuklarda dil gelişiminin evrelerini, kritik dönemi ve özel dil bozukluklarını (SLI) değerlendirir. | 4 | 5 | 0 | 5 | 5 | 3 | 1 | 3 | 0 | 0 | 5 | 5 |
| 4 | Dilin algılanması (konuşma tanıma, kelime işleme) ve okuma süreçlerinin bilişsel modellerini açıklar. | 4 | 3 | 0 | 5 | 5 | 4 | 1 | 4 | 0 | 1 | 5 | 5 |
| 5 | Dilin üretimi (konuşma planlaması, dil sürçmeleri) ve cümle kurma (sözdizimi) süreçlerinin modellerini inceler. | 4 | 5 | 4 | 5 | 5 | 4 | 1 | 5 | 0 | 0 | 5 | 5 |
| 6 | Beyinde dilin işlenmesini (lateralizasyon, Broca/Wernicke alanları) ve afazi türlerini nöropsikolojik açıdan analiz eder. | 3 | 4 | 5 | 5 | 5 | 4 | 1 | 4 | 2 | 1 | 5 | 5 |
| 7 | İki dillilik (Bilingualizm) ve dil-düşünce ilişkisi (Sapir-Whorf Hipotezi) gibi ileri konuları tartışır. | 4 | 5 | 4 | 5 | 5 | 2 | 5 | 4 | 2 | 4 | 5 | 5 |
| Değerlendirme Sistemi | |
|---|---|
| Yarıyıl Çalışmaları | Katkı Oranı |
| 1. Ara Sınav | 100 |
| Toplam | 100 |
| 1. Yıl İçinin Başarıya | 40 |
| 1. Final | 60 |
| Toplam | 100 |
| AKTS - İş Yükü Etkinlik | Sayı | Süre (Saat) | Toplam İş Yükü (Saat) |
|---|---|---|---|
| Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) | 16 | 4 | 64 |
| Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) | 16 | 4 | 64 |
| Ara Sınav | 1 | 1 | 1 |
| Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü | 130 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 (Saat) | 5,2 | ||
| dersAKTSKredisi | 5 | ||