| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | Kredi | AKTS |
|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı Merkez ve Taşra Yapılarının Evrimi Tarihi | TAR 243 | 3 | 3 + 0 | 3 | 5 |
| Ön Koşul Dersleri | Yok |
| Önerilen Seçmeli Dersler | |
| Dersin Dili | Türkçe |
| Dersin Seviyesi | Lisans |
| Dersin Türü | Seçmeli |
| Dersin Koordinatörü | Prof.Dr. YÜCEL ÖZTÜRK |
| Dersi Verenler | |
| Dersin Yardımcıları | Yok |
| Dersin Kategorisi | Diğer |
| Dersin Amacı | Osmanlı kurumlarının tarih içinde geçirdiği değişimi, değişim dinamikleri içinde ortaya koymak. |
| Dersin İçeriği | Osmanlı Devleti’nin kuruluş safhasından olgunlaşma ve yıkılma süreçlerine kadar geçirdiği kurumsal değişmeler ele alınacaktır. Kurumlar, ilk dönemden itibaren fonksiyonlarına göre belirlenecek, bu fonksiyonlarını tarih içinde kaybetmeleri veya yeni fonksiyonlar kazanmaları üzerinde durulacaktır. |
| Kalkınma Amaçları |
|---|
|
| # | Ders Öğrenme Çıktıları | Öğretim Yöntemleri | Ölçme Yöntemleri |
|---|---|---|---|
| 1 | Tarih ve değişmeyi temel dinamikleri ile ele alır. | Anlatım, Beyin Fırtınası, Soru-Cevap, | |
| 2 | Kurumların fonksiyon kazanmaları ile tarihi değişme arasında ilişki kurar. | Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Anlatım, Deney ve Laboratuvar, | |
| 3 | Kurumsal değişmelerle dönemsel değişmeler arasındaki ilişkiyi örneklerle ortaya koyar. | Deney ve Laboratuvar, Soru-Cevap, Anlatım, Beyin Fırtınası, | |
| 4 | Kurumların fonksiyon kazanmalarında merkez ve taşranın rolünü belirler. | Beyin Fırtınası, Anlatım, Soru-Cevap, | |
| 5 | Kurumun fonsiyonları ile merkez ve taşranın erk paylaşımında sahip oldukları ağırlık arasında ilişki kurar. | Deney ve Laboratuvar, Soru-Cevap, Anlatım, Beyin Fırtınası, | |
| 6 | Merkez ve taşranın erk paylaşımının niteliğini belirleyen sosyal, ekonomik, hukuki faktörlerin etkisini kavrar. | Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Anlatım, | Doğru Yanlış Testleri, |
| Hafta | Ders Konuları | Ön Hazırlık |
|---|---|---|
| 1 | Dersin kapsamı, amaçları ;Tarih ve Değişme, Tarihi Yapıların Evrimi | Yücel Öztürk, “Osmanlı Klasik Sisteminin Teşekkülü ve Çözülüşü”, Türkiye Günlüğü. H. İnalcık, “Şeriat Kanun ve Devlet”, İslamiyet, Sayı:4,(1998). |
| 2 | Osmanlı merkez ve taşra yapılarının belirlenmesi (Merkez: Hanedan, Vezir, İlmiye; Taşra: Gazi Akıncı Beyleri, Uç Beyleri, Ahiler, Türkmenler, Reaya). Osmanlı merkez ve taşra yapılarının periyotlandırılması | Halil İnalcık, Centralisation and Desantralisation in Ottoman Administration; Halil İnalcık, “The Ottoman Scuccession and its Relation to the Turkish Concept of Sovereignty”. Bu makalenin Türkçesi. |
| 3 | Osmanlı’da merkezi ve ademi merkezi yapıların tahlili: Uç beyliği döneminde (1300 – 1335) devlet erklerinin merkez ve taşraya göre paylaşımı | Yücel Öztürk, Aynı Makale; Yücel Öztürk, “Osmanlı Rumelisi’nin Oluşumu”, Balkanlar, yayınlanmak üzere. Halil İnalcık, “Aşık Paşazade’yi Nasıl Okumalı”; Halil İnalcık, “Stephan Duşan’dan Osmanlı İmparatorluğu’na” |
| 4 | Ekonomik gücün Paylaşımı: 1.Selçuklu İkta ve Bizans Pronoiası ile Osmanlı oluşum sürecinin Temlik- Vakıf – Mülk yapılarının mukayesesi, Ülke topraklarının Hanedan, Ahi ve Akıncı güçleri arasında paylaşılmış olması. | İlk kronikler, Aşık Paşazade, Neşri, Tursun Bey’deki sosyal, ekonomik, hukuki nitelikli metinler. |
| 5 | Bağımsız bir beylik olarak Osmanlı | Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu, Klasik Çağ. Halil İnalcık, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı İlmiye Teşkilatı Osmanlılarda Merkez ve Bahriye Teşkilatı |
| 6 | Beyliğin İmparatorluğa dönüşme süreci, merkez ve taşra arasındaki uzlaşmanın bitimi: 1389 – 1402 | Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu, Klasik Çağ. Halil İnalcık, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı İlmiye Teşkilatı Osmanlılarda Merkez ve Bahriye Teşkilatı |
| 7 | İç savaş döneminde merkez ve taşranın vaziyeti : 1402 – 1413 | Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu, Klasik Çağ. Halil İnalcık, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi Halil Inalcik,´ Osmanhlarda Raiyet Riisumu´, Belleten, vol. xxm (1959), pp. 575-608. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı İlmiye Teşkilatı Osmanlılarda Merkez |
| 8 | Mutlakiyete doğru gelişen evrimsel süreç ve mutlakiyetin kurulması. 1413 – 1453 | Halil İnalcık, “Fatih’in Fermanları” İlk kronikler, Aşık Paşazade, Neşri, Tursun Bey’deki sosyal, ekonomik, hukuki nitelikli metinler. |
| 9 | ARASINAV | |
| 10 | Mutlakiyet Dönemi, 1453 – 1600 | Yusuf Halaçoğlu, Osmanlılarda Sosyal ve Ekonomik Yapı Ömer Lütfi Barkan, Türkiye’de Toprak Meselesi; Omer Lutfi Barkan, ´Osmanh Imparatorlugunda bir Iskan ve Kolonizasyon Metodu olarak Vakiflar ve Temlikler |
| 11 | Mutlakiyetin ademi merkezi yapıya dönüşmesi süreci: 1600 – 1700 | Zuhuri Danışman, Koçi Bey Risalesi, Ankara 1985. Ayn-ı Ali Efendi, Kavânîn-i Âl-i Osman der Hülâsa-i Mezâmin-i Defter-i Divân, (Önsöz: M.Tayyib Gökbilgin), İstanbul 1979 |
| 12 | Taşra elitlerinin merkezi elitler ile ilişkisi, Çiftlik uygulamasına geçiş, Mülk tasarrufunda değişmeler Malikane Divani sistemi, Şehir idarelerinde değişmeler | Omer Barkan, ´Turk-Islam Toprak Hukuku Tatbikatinin Osmanh Imparatorlugunda aldigi §ekiller I, Malikane-divani sistemi´, Turk Hukuk ve Iktisat Tarihi Mecmuasi, vol. n (1932-9), pp. 118-84. |
| 13 | Mali yapının siyasi yapıya yansıması; Ayanlık ve Derebeylik döneminde merkez ve taşra yapılarının değişim ve gelişimi | Mustafa Akdağ, Celali İsyanları (I55O-I6O0), Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve |
| 14 | Osmanlı parçalanmasının tarihsel süreçte ortaya çıkan dinamikleri | Akdağ,Türk Halkının Dirlik Ve Düzenlik Kavgası Celali İsyanları,Yapı Kredi Yayınları; Yücel Özkaya, Osmanlı İmparatorluğu´nda Âyânlık, Ankara, 1994. |
| Kaynaklar | |
|---|---|
| Ders Notu | |
| Ders Kaynakları | Yücel Öztürk, “Osmanlı Klasik Sisteminin Teşekkülü ve Çözülüşü”, Türkiye Günlüğü. H. İnalcık, “Şeriat Kanun ve Devlet”, İslamiyet, Sayı: 4,(1998). Inalcik, Halil. “Centralisation and Decentralisation in Ottoman Administration.” Studies in Eighteenth Century Islamic History, edited by Thomas Naff, Roger Owen, 27-52. Carbondale: Southern Illinois University Press, 1977. Halil İnalcık, “The Ottoman Succession and Its Relation to the Turkish Concept of Sovereignty,” In The Middle East and the Balkans under the Ottoman Empire: Essays on Economy and Society, Bloomington: Indiana University Turkish Studies, 1993: 37–69. Aşık Paşazade Tarihi (Tevârîh-i Âl-i Osman) Neşri Tarihi (Kitab-ı Cihan-Nüma) Tursun Bey Tarihi (Tarih-i Ebü'l- Feth) Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu, Klasik Çağ. Halil İnalcık, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi, YKY. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı İlmiye Teşkilatı Osmanlılarda Merkez ve Bahriye Teşkilatı, TTK, 2022. Yusuf Halaçoğlu, XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, TTK, 2003. Ömer Lütfi Barkan, Türkiye'de Toprak Meselesi - Toplu Eserler 1, İstanbul, Gözlem Yayınları, 1980. "Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler I: İstilâ Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler." Vakıflar Dergisi, 2 (1942): 279-386. Zuhuri Danışman, Koçi Bey Risalesi, Ankara 1985. Ayn-ı Ali Efendi, Kavânîn-i Âl-i Osman der Hülâsa-i Mezâmin-i Defter-i Divân, (Önsöz: M.Tayyib Gökbilgin), İstanbul 1979. Ömer Lütfi Barkan, ´Türk-İslam Toprak Hukuku Tatbikatinin Osmanlı İmparatorlugunda Aldığı Şekiller I, Malikane-Divani Sistemi´, Turk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuasi, vol. n (1932-9), pp. 118-84. Mustafa Akdağ, Celali İsyanları (I55O-I6O0), Ankara Üni. Dil Tarih Coğrafya Yayınları, 1963. Mustafa Akdağ,Türk Halkının Dirlik Ve Düzenlik Kavgası Celali İsyanları,Yapı Kredi Yayınları; Yücel Özkaya, Osmanlı İmparatorluğu´nda Âyânlık, Ankara, 1994. |
| Sıra | Program Çıktıları | Katkı Düzeyi | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |||
| 1 | Genel kültür ve tarihe yardımcı bilimlerle ilgili, en güncel bilgileri içeren ders kitaplarını, uygulama araç - gereçlerini ve bilimsel kaynaklarla desteklenen üst düzey bilgi ve becerileri kullanma kabiliyetine sahiptir ve bu bilgi ve becerileri mesleğinde ve araştırmalarında kullanır. | X | |||||
| 2 | Tarih disiplini ile ilgili kavramları, fikirleri ve verileri, sosyal bilimler araştırma metotlarıyla inceler ve değerlendirir, gün yüzüne çıkmamış (henüz araştırılmamış) konuları tanılar, analiz eder ve tartışır, bunlarla ilgili bilimsel bulgular ve kanıtlara dayalı öneriler geliştirir. | X | |||||
| 3 | Tarih disiplini ile ilgili konularda uzman ya da bilgisi olmayan dinleyicileri bilgilendirir, onlara elde ettiği bulgularla ilgili düşüncelerini açık bir biçimde yazılı ve sözlü olarak ifade eder. | X | |||||
| 4 | Tarih metodolojisini kullanarak, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, yorumlama ve sentez yapma becerilerine sahiptir ve alanıyla ilgili çalışmaları bağımsız veya ortak çalışma olarak yürütür. | X | |||||
| 5 | Tarihi bilgi ve bulgu eksiklikleri nedeni ile henüz aydınlatılmamış konularda sorumluluk alır ve çözüm üretmeye çalışır. | X | |||||
| 6 | Sahasında çalışan kişilerin ilgi, istek ve ihtiyaçlarını bilir, içinde bulunduğu çevrenin sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerini tanır; bu özelliklere uygun öğretme ve öğrenme süreçlerini planlar, uygular ve yönetir. Öğrencilerin öğrenme sürecine etkin katılımını sağlar. | X | |||||
| 7 | Tarih alanında yapılmış güncel araştırmaları takip ederek yeterli düzeyde anlayabilir ve meslektaşları ile iletişim kurabilecek düzeyde yabancı dil bilgisine sahip olmayı amaç edinir. | X | |||||
| 8 | Tarih alanının gerektirdiği bilgisayar yazılımı ve donanımı bilgisine sahiptir; bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanır. | X | |||||
| 9 | Tarih alanı ile ilgili yaptığı tüm çalışmalarda veri kaynağı olan bilgilerin toplanması tasarlanması, arşivlenmesi, analiz edilmesi, yorumlanması, duyurulması aşamalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerleri gözetir. | X | |||||
| 10 | Tarih alanında kendisini devamlı geliştirmek için gayret gösterir. Yeni bilgi ve fikirlere erişme ve yaşamboyu öğrenme bilincini kazanır. | X | |||||
| 11 | Tarih alanındaki sosyal bilimler ile ilgili becerileri, alan dışı derslerden elde ettiği kazanımları disiplinler arası çalışmalarda uygular. | X | |||||
| # | Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı | PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Tarih ve değişmeyi temel dinamikleri ile ele alır. | 5 | ||||||||||
| 2 | Kurumların fonksiyon kazanmaları ile tarihi değişme arasında ilişki kurar. | 5 | ||||||||||
| 3 | Kurumsal değişmelerle dönemsel değişmeler arasındaki ilişkiyi örneklerle ortaya koyar. | 5 | ||||||||||
| 4 | Kurumların fonksiyon kazanmalarında merkez ve taşranın rolünü belirler. | 5 | ||||||||||
| 5 | Kurumun fonsiyonları ile merkez ve taşranın erk paylaşımında sahip oldukları ağırlık arasında ilişki kurar. | 5 | ||||||||||
| 6 | Merkez ve taşranın erk paylaşımının niteliğini belirleyen sosyal, ekonomik, hukuki faktörlerin etkisini kavrar. | 5 |
| Değerlendirme Sistemi | |
|---|---|
| Yarıyıl Çalışmaları | Katkı Oranı |
| 1. Ara Sınav | 80 |
| 1. Kısa Sınav | 20 |
| Toplam | 100 |
| 1. Yıl İçinin Başarıya | 40 |
| 1. Final | 60 |
| Toplam | 100 |
| AKTS - İş Yükü Etkinlik | Sayı | Süre (Saat) | Toplam İş Yükü (Saat) |
|---|---|---|---|
| Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) | 16 | 3 | 48 |
| Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) | 16 | 2 | 32 |
| Ara Sınav | 1 | 10 | 10 |
| Kısa Sınav | 1 | 10 | 10 |
| Ödev | 1 | 10 | 10 |
| Performans Görevi (Seminer) | 1 | 5 | 5 |
| Final | 1 | 10 | 10 |
| Toplam İş Yükü | 125 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 (Saat) | 5 | ||
| Dersin AKTS Kredisi | 5 | ||