1. Eğitim Bilgi Sistemi
  2. Türk Dili ve Edebiyatı Pr. (Dr) (Tezli)
  3. Klasik Türk Edebiyatı Paleografyası (2024 - 2025)
Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS
Klasik Türk Edebiyatı Paleografyası TED 639 1 3 + 0 3 6
Ön Koşul Dersleri
Önerilen Seçmeli Dersler
Dersin Dili Türkçe
Dersin Seviyesi Doktora
Dersin Türü Seçmeli
Dersin Koordinatörü Prof.Dr. OZAN YILMAZ
Dersi Verenler
Dersin Yardımcıları

Arş. Gör. Arzu Yıldırım, Arş. Gör. Bedriye Gülay Açar
Dersin Kategorisi Diğer
Dersin Amacı

El yazması kütüphanelerindeki yazma metinleri tanıma, okuyup anlama becerisinin geliştirilmesi. Yazı tiplerini öğrenerek yazma bir metinde kullanılan yazı tipini anlama.
Dersin İçeriği

Bu derste, Osmanlı döneminde kullanılan ve Aklâm-ı Sitte olarak da bilinen altı adet yazı tipi tanıtılacak, örnek metinler gösterilecek, bu metinler üzerinde uygulama çalışmaları yapılacaktır.
# Ders Öğrenme Çıktıları Öğretim Yöntemleri Ölçme Yöntemleri
1 Osmanlı Türkçesi’nde kullanılan yazı tiplerini öğrenir. Beyin Fırtınası, Tartışma, Anlatım, Soru-Cevap,
2 El yazması metinlerde kullanılan yazı tiplerini öğrenir. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma,
3 Nesih yazı tipinin tarihi gelişimini ve kullanılış biçimlerini öğrenir. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma,
4 Talik yazı tipinin tarihi gelişimini ve kullanılış biçimlerini öğrenir. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma,
5 Rik’a yazı tipinin tarihi gelişimini ve kullanılış biçimlerini öğrenir. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma,
6 Sülüs yazı tipinin tarihi gelişimini ve kullanılış biçimlerini öğrenir. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma,
7 Şikeste talik yazı tipinin tarihi gelişimini ve kullanılış biçimlerini öğrenir. Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma, Anlatım,
8 Türklere özgü yazı tiplerini tanır ve öğrenir. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma,
Hafta Ders Konuları Ön Hazırlık
1 Osmanlı döneminde kullanılan yazının tarihçesi. Yazı çeşitlerinin çıkış noktaları. Mahmut Yazır’ın “İslâm Medeniyeti’nde Kalem Güzeli I” başlıklı kitabının incelenmesi. İlgili kısımların okunması.
2 Osmanlı döneminde kullanılan yazı çeşitleri. Aklâm-ı Sitte hakkında bilgi. Mahmut Yazır’ın “İslâm Medeniyeti’nde Kalem Güzeli II” başlıklı kitabının incelenmesi. İlgili kısımların okunması.
3 Aklâm-ı Sitte I: Nesih. Nesih yazı tipinin tarihi gelişimi, yüzyıllara göre kullanım alanları, tercih edildiği metinler ve özellikleri. Mahmut Yazır’ın “İslâm Medeniyeti’nde Kalem Güzeli III” başlıklı kitabının incelenmesi. İlgili kısımların okunması.
4 Aklâm-ı Sitte I: Nesih. Nesih yazı tipinin tarihi gelişimi, yüzyıllara göre kullanım alanları, tercih edildiği metinler ve özellikleri. Nesih örneklerinin okutulması. Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât’ı ve Şeyhî’nin Husrev ü Şîrîn’inden örnek sayfalar
5 Aklâm-ı Sitte II: Talik. Talik yazı tipinin tarihi gelişimi, yüzyıllara göre kullanım alanları, tercih edildiği metinler ve özellikleri. Talik örneklerinin okutulması: Muhibbî divanından seçme örnekler
6 Aklâm-ı Sitte II: Talik. Talik yazı tipinin tarihi gelişimi, yüzyıllara göre kullanım alanları, tercih edildiği metinler ve özellikleri. Talik örneklerinin okutulması: Bakî divanından seçme örnekler
7 Aklâm-ı Sitte III: Rik’a. Rik’a yazı tipinin tarihi gelişimi, yüzyıllara göre kullanım alanları, tercih edildiği metinler ve özellikleri. Rik’a örneklerinin okutulması: Fındıklılı İsmet Efendi’nin Tekmiletü’ş-Şakâyık’ından örnekler
8 Aklâm-ı Sitte III: Rik’a. Rik’a yazı tipinin tarihi gelişimi, yüzyıllara göre kullanım alanları, tercih edildiği metinler ve özellikleri. Seçme metinlerden rik’a örneklerinin okutulması: şeyhülislam Ârif Hikmet Bey’in Tezkiretü’ş-Şuarâsı
9 ARA SINAV
10 Aklâm-ı Sitte IV: Sülüs. Sülüs yazı tipinin tarihi gelişimi, yüzyıllara göre kullanım alanları, tercih edildiği metinler ve özellikleri. “Osmanlı Vesikalarını Okumaya Giriş” adlı kitaptan seçme parçalar
11 Aklâm-ı Sitte’den Tevkî, Muhakkak ve Reyhanî hakkında bilgiler. Bu yazıların Osmanlı edebiyatındaki kullanım alanları. Şinasi Tekin’in “Ottoman Manual” adlı kitabından seçme parçalar.
12 Diğer yazı tipleri: Divanî, Kûfî, Celî. El yazması metin örnekleri üzerinde yazı çeşitlerini tanıma ve okuma çalışmaları Çeşitli yazı tipleriyle yazılmış el yazması seçme metinler üzerinde okuma çalışmaları
13 El yazması metin örnekleri üzerinde yazı çeşitlerini tanıma ve okuma çalışmaları Çeşitli yazı tipleriyle yazılmış el yazması seçme metinler üzerinde okuma çalışmaları
14 Hüsn-i Hatt tabirinin kullanıldığı alanların öğrenilmesi. El yazması metin örnekleri üzerinde yazı çeşitlerini tanıma çalışmaları Çeşitli yazı tipleriyle yazılmış el yazması seçme metinler üzerinde okuma çalışmaları
Kaynaklar
Ders Notu
Ders Kaynakları

1) Mahmut Yazır, İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara.
2) Mehmet Eminoğlu, Osmanlı Vesikalarını Okumaya Giriş, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara
3)Uğur Derman, İslam Kültür Mirasında Hat Sanatı, IRCICA Yay., İstanbul.
4) Uğur Derman, Türk Hat Sanatının Şaheserleri, Kültür Bak. Yay., Ankara.
5) Şinasi Tekin: Ottoman Manual (Osmanlı El Yazma Metinlerinden Seçmeler), Harvard, USA.
6) Ali Haydar Bayat, Açıklamalı Hüsn-i Hat Bibliyografyası, IRCICA,İstanbul.
7) Ali Alparslan, Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, YKY, İstanbul.
Sıra Program Çıktıları Katkı Düzeyi
1 2 3 4 5
1 Türk Edebiyatının yüzlerce yıllık hayat ve fikir akışını; bütün türler (şiir, roman, hikaye, tiyatro v.b.), edebi dönemler ve bunları belirleyen tarihi, siyasi, sosyal, kültürel etmenler, akımlar, topluluklar, hareketler ve edebi olaylar etrafında oluşan toplaşmaları; dönemlerin genel karakterleri ve önemli edebiyatçılarının eserlerini sebepleri ve sonuçlarıyla bir bütün olarak ele alır.
2 Divan edebiyatı metinlerini, karşılaştırmalı bir yöntemle inceleyerek modern edebiyat yöntemleri ışığında yeni açılımlar sağlar.
3 Dil ile ilgili herhangi bir olguda pratik ve analitik yorum yapar.
4 Alan ile ilgili geniş bir kaynak bilgisi edinir ve bu kaynağa kendisinin de katkıda bulunabileceği ilmi disiplini kazanır.
5 Türk dünyasıyla sürekli iletişim hâlinde olur ve Çağdaş Türk Lehçelerini analiz eder ve yorumlar.
6 Türk Edebiyatının yüzyılları aşan dil, edebiyat, sanat ve hayat macerasını, derinlikli inceleme teknikleriyle araştırır.
7 Türk Edebiyatlarının dallanıp budaklandığı ve yayıldığı alanları, bütün yönleriyle, edebi olayları ile ve büyük dil ve edebiyat adamlarının seçkin eserleriyle bir bütün olarak ele alır.
8 Lisans eğitimi boyunca, belli bir donanıma sahip öğrenci, Lisansüstü eğitimde Klâsik ve Modern Edebiyat alanında, alanındaki uzmanlık bilgisini arttırır.
9 Alanı ile ilgili ileri düzeydeki bir çalışmayı bağımsız olarak yürütür
# Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı PÇ 1 PÇ 2 PÇ 3 PÇ 4 PÇ 5 PÇ 6 PÇ 7 PÇ 8 PÇ 9 PÇ 10 PÇ 11 PÇ 12 PÇ 13 PÇ 14
1 Osmanlı Türkçesi’nde kullanılan yazı tiplerini öğrenir.
2 El yazması metinlerde kullanılan yazı tiplerini öğrenir.
3 Nesih yazı tipinin tarihi gelişimini ve kullanılış biçimlerini öğrenir.
4 Talik yazı tipinin tarihi gelişimini ve kullanılış biçimlerini öğrenir.
5 Rik’a yazı tipinin tarihi gelişimini ve kullanılış biçimlerini öğrenir.
6 Sülüs yazı tipinin tarihi gelişimini ve kullanılış biçimlerini öğrenir.
7 Şikeste talik yazı tipinin tarihi gelişimini ve kullanılış biçimlerini öğrenir.
8 Türklere özgü yazı tiplerini tanır ve öğrenir.
Değerlendirme Sistemi
Yarıyıl Çalışmaları Katkı Oranı
1. Ara Sınav 60
2. Ödev 40
Toplam 100
1. Yıl İçinin Başarıya 50
3. Final 50
Toplam 100
AKTS - İş Yükü Etkinlik Sayı Süre (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) 16 3 48
Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) 16 3 48
Ara Sınav 1 5 5
Ödev 3 10 30
Performans Görevi (Laboratuvar) 1 15 15
Toplam İş Yükü 146
Toplam İş Yükü / 25 (Saat) 5,84
Dersin AKTS Kredisi 6