I. Besin Bitkileri

 Tümü veya herhangi bir kısmı beslenme amacı ile kullanılan bitkilere besin bitkileri adı verilir.Bugün besin maddesi olarak kullandığımız bitkilerin çoğu yıllar önce yabani atalarından ıslah edilmiştir. Faydalı bitkiler altı gruba ayrılmıştır. Hububatlar, Sebze ve meyvelar, Çay, Kahve, Kakao, Lifli bitkiler binlerce yıl önce insanlar tarafından keşfedilip, kullanılıp kültürleri yapılmıştır.

Kültür bitkilerinin doğal vatanlarını tespit etmek oldukça zordur. Çoğu yabani atalarından elde edildiği için bazı hallerde bu yabani formlar uzun süre var olmayabilir ve çoğu orijinal vatanından insanlarca başka yerlere taşınmıştır. Bu ve benzeri sebeplerden orjin yerlerinin tespit etmek oldukça zordur.

Besin Bitkilerinin Orjini ve Dağılımı

Medeniyetlerin gelişimine paralel olarak dünya üzerinde ekeonomik bitkilerin orjinlendiği en az dört merkez vardır. Zira eski medeniyetler insanlar tarafından kullanılabilecek ancak faydalı bitkilerin bulunduğu yerlerde varlıklarını sürdürebiliyorlardı. İnsanların faydalandığı bitkilerin bu bölgelerde bulunuşu iklim ve toprak şartlarının uygunluğu yanında, tarımın başarılı bir şekilde gelişmesinde en önemli bir faktördür. Bu merkezler şunlardır.

1. Güneybatı ve Orta Asya (Hindistan’dan Anadolu’ya kadar uzanan dağlık alanlar)

2. Akdeniz Havzası

3. Güneydoğu Asya

4. Tropik Amerikanın Yüksek bölgeleri

İnsanlık tarihi ile bitki ıslahı arasında bir paralellik mevcuttur. Bilim adamları insan orjininin orta Asya olduğunu ve dünyaya buradan yayıldığını söylerler. Bugün ıslah edilmiş bitkilerinin çoğunun orjinide buradan başlar.İlk çağlarda tarımda yapılan ilk ıslah teşebbüsleri bilinçli veya bilinçsizde olsa insanlığın tarıma geçişinde çok önemli rol oynamıştır. Tarıma geçiş insanların gelişiminde önemli bir ilerleme idi. Yıllar süren ilkel tarımın yerini bugün modern tarım almıştır.

Besin Bitkilerinin Özelliği

Tüm besinler protoplazmanın teşekkülünde, vücut yapılarının oluşumunda, enerji temininde canlılar tarafından kullanılır. Yeşil bitkiler ham maddelerden besin maddesi yapabildikleri halde insan ve hayvanlar besinlerini hazır alırlar ve bu yüzden direkt veya indirekt olarak bitkilere bağlıdırlar. Karbonhidrat, yağ ve protein gibi besin maddeleri değişik bitki organlarında oluşturulur ve depo edilir. Dolayısı ile bitkiler canlıların ihtiyaç duyduğu enerjiyi onlara aktaran son derece önemli bir vasıtadırlar.

Gelişim için gerekli olan mineraller, organik asitler, vitaminler ve enzimlerde yine bitkilerden sağlanabilir. Bundan dolayı insan isterse tamamen bitkisel besinler ile beslenebilir. Bitkiler besin depo etmek için kök, gövde ve tohum gibi yapılarını kullanırlar. İnsan açısından bunların en önemlisi kuru meyve tohumlardır. Bunlar bol besin maddesi ve az miktarda su içerirler. Yani karbonhidrat, yağ, protein gibi temel besin maddelerinden bir veya birkaçını yoğun olarak içeren konsantre besinlerdir. Kök, yumru, soğan ve diğer toprak altı organları besin kaynağı olarak ikinci derecede önemlidir. İhtiva ettikleri su miktarı fazla olduğundan besin değerleri azalmıştır.

Bitkilerin yapraklı kısımları daha az besin depo ederler. Buna rağmen içerdikleri vitamin ve minerallerden ve selülozun mekanik etkilerinden dolayı beslenmede gereklidirler. Çeşitli organik asitleri içeren meyvelerde besin değeri bakımından yapraksı kısımlara benzerler.

 a. Besin Kaynağı Olarak Alçak Bitkiler

Algler

Alglerin İnsan Yiyeceği Olarak kullanımı

Algler ya işlenerek veya direkt olarak insanlar tarafından besin olarak kullanılmaktadır.Algler çoğunlukla Uzak doğuda insan yiyeceği olarak düzenli tüketilmekte, buna karşın batı toplumlarında çok fazla kullanılmamaktadır. Yenebilen pek çok deniz algi insanlar için gerekli olan vitaminleri, mineralleri ve proteinleri yeterli miktarlarda içermektedir. Deniz alglerinin yaklaşık 160 türü insanlar tarafından besin olarak tüketilmektedir. Bunların 25 türü yeşil, 54 türü kahverengi, 81 türü kırmızı alglere aittir.

Yeşil Algler(Clorophyta)

Yenebilen yeşil algler arasında ipliksi bir deniz algi olan Ulotrhrix flacca, yaprağa benzer Monostroma sp. Ve Ulva lactuca, çeşitli Enteromorpha türleri ve Coulerpa racemosa gibi türler bulunmaktadır. Bunlardan Ulva cinsinin çeşitli türleri besin olarak değerlendirilen alglerdendir. Bu alg deniz marulu olarak bilinir. Yaprakları ince ince kıyılarak salata ve çorbalara tat vermek amacı ile kullanılır. İyi bir protein kaynağı olmasının yanı sıra yüksek miktarlarda C vitamini, iyot ve demir içerir. Tek hücreli bir yeşil alg olan Chlorella kültürde % 50’ye varan oranlarda protein ve tüm temel aminoasitleri üretebilmektedir.Scenedesmus cinsi de Chlorella gibi besin değeri yüksek alglerin başında gelmektedir. Tayvanda 20 yıldan daha uzun sürediryılda yaklaşık 1500 ton Chlorella üretilmektedir. Bunun tozu marketlerde satılmaktadır.

Ekonomik Bitkiler Osman Ketenoğlu, Olcay Obalı, Kerim Güney, Fatmagül Geven, Latif Kurt, Gülnilhan Tuğ, Ümit Bingöl, Tuğrul Körüklü, Palme Yayıncılık