1. Eğitim Bilgi Sistemi
  2. İlahiyat (İlitam) Bölümü
  3. Fıkıh Usulü (2024 - 2025)
Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS
Fıkıh Usulü ILA 363 5 4 + 0 4 6
Ön Koşul Dersleri
Önerilen Seçmeli Dersler
Dersin Dili Türkçe
Dersin Seviyesi Lisans
Dersin Türü Zorunlu
Dersin Koordinatörü Prof.Dr. SONER DUMAN
Dersi Verenler Prof.Dr. HACI MEHMET GÜNAY, Prof.Dr. OSMAN GÜMAN,
Dersin Yardımcıları
Dersin Kategorisi Diğer
Dersin Amacı

Fıkıh usulünün tarihini, literatürünü, diğer bilimlerle ilişkisini ve fıkhın kaynaklarını tanıtmak
Dersin İçeriği

İslam Hukuku´nun kaynakları; nasslardan hüküm çıkarmanın yolları ve kuralları;İslam´da hukuk düşüncesinin felsefi temelleri
# Ders Öğrenme Çıktıları Öğretim Yöntemleri Ölçme Yöntemleri
1 Fıkıh usulü ilmini tanımlayabilir, konusunu, temel meselelerini açıklayabilir Anlatım, Gezi / Gözlem, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası,
2 Fıkıh usulü ilminin diğer ilmi disiplinlerle ilişkisini kurabilir. Beyin Fırtınası, Soru-Cevap, Gezi / Gözlem, Anlatım,
3 Fıkıh usulünün doğuşu ve tarihi gelişimini özetleyebilir. Anlatım, Gezi / Gözlem, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası,
4 Fıkıh usulü mesleklerini ve temel fıkıh usulü kaynaklarını anlatabilir. Beyin Fırtınası, Soru-Cevap, Gezi / Gözlem, Anlatım,
5 Dini hükümlerin Kuran, sünnet gibi temel kaynaklarını açıklayabilir. Anlatım, Gezi / Gözlem, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası,
6 Fıkıh usulünün elfaz konularını anlayabilir ve örneklerle açıklayabilir. Beyin Fırtınası, Soru-Cevap, Gezi / Gözlem, Anlatım,
Hafta Ders Konuları Ön Hazırlık
1 Fıkıh usulüne giriş
2 Kur´an-ı Kerîm (Kitab)
3 Sünnet
4 İcmâ’
5 Kıyas
6 İstihsân, Mesâlih-i Mürsele, Örf
7 Şer’u men kablenâ, Sahâbî kavli, İstıshâb, Sedd-i zerâi’
8 Hüküm ve türleri a) Teklîfî hükümler: Vâcip, mendup, haram, mekruh, mubah; azîmet ve ruhsat
9 b) Vad’î hükümler: Sebep, rükün, şart, mâni’, sıhhat-fesâd, butlân
10 El-mahkûm fîh, El-mahkûm aleyh
11 Farklı bakış açılara göre Lâfızların tasnifi-I
12 Farklı bakış açılara göre Lâfızların tasnifi-II
13 Delillerin Tearuzu ve Nesih
14 İctihada İlişkin Meseleler
Kaynaklar
Ders Notu

[1] - İLİTAM ders notları
Ders Kaynakları

[2] Abdülkerim Zeydan, Çev. Ruhi Özcan, Fıkıh Usûlü, Ankara 1982.
[3] Fahrettin Atar, Fıkıh Usûlü, İstanbul 1992.
[4] Bilal Aybakan, Fıkıh İlminin Oluşum Sürecinde İcmâ, İstanbul, 2003.
[5] Soner Duman, İmam Şâfiî’nin Kıyas Anlayışı, İSAM Yayınları, İstanbul, 2017
[6] Soner Duman, İlk Dönem Hanefî Usulünde İllet Tartışmaları, İstanbul, 2010.

[7] Soner Duman, Usul Yazıları, Beka Yayınları, İstanbul, 2017
[8] Mehmet Erdoğan, Vahiy Akıl Dengesi Açısından Sünnet, İstanbul, 2009.
[9] İzzeddin bin Abdüsselam, (trc. Soner Duman, Süleyman Kaya), İslamî Hükümlerin Esas ve Hikmetleri, İstanbul, 2006.

[10] Osman Güman, Nahiv-Usul İlişkisi, İSAM Yayınları, İstanbul, 2018
Sıra Program Çıktıları Katkı Düzeyi
1 2 3 4 5
1 Kur’an-ı Kerim’i usulüne uygun okuyabilir ve metnin amacına uygun yorum yapabilir.
2 Alanıyla ilgili klasik ve modern metinleri anlayabilecek ve kendisini sözlü ve yazılı olarak ifade edebilecek düzeyde Arapça bilgisine sahiptir.
3 Hz. Peygamber’in söz, fiil ve takrirleri, fiziksel ve ahlaki özellikleri, hadisin ve hadis ilminin tarihi seyri, usulü, problemleri, yorumlanması ve kültürel değeri hakkında bilgi sahibidir. X
4 Klasik kaynaklarda ve modern araştırmalarda İslam fıkhının temel konularını bilir; mukayeseli hukuk yöntemleri çerçevesinde İslam hukuku ile diğer hukuk sistemleri arasında karşılaştırmalar yapabilir ve İslam hukukunu hukuk tarihi açısından değerlendirebilir. X
5 İslam inanç esaslarını akıl ve nakil çerçevesinde bilir ve Kelam problemlerinin bilimsel metotlarla çözümüne dair fikir yürütebilir.
6 İslam dünyasında dini ve siyasi gayelerle vücut bulmuş klasik ve çağdaş akımlar hakkında temel bilgi sahibidir.
7 Tasavvufun tarihi, kavramları, kurumları, şahsiyetleri ve felsefesi hakkında bilgi sahibidir.
8 Dini eğitim tarihi ile dini ve modern eğitim metotları hakkında bilgi sahibidir. Bu metotları din eğitiminde kullanabilir. Muhakeme gücü ve doğru düşünme yeteneği gelişir, kişisel güveni artar.
9 Din ve dini konular hakkında felsefi, sosyolojik ve psikolojik olarak düşünebilir. Müslüman düşünürler tarafından ortaya konulan düşünce konuları ve tarihi hakkında bilgi sahibidir.
10 İnsanlığın düşünce seyrinin tarihi hakkında, yaşayan ve mensubu kalmamış dinler konusunda ana hatlarıyla bilgi sahibidir. Dinler arası mukayese yapabilir.
11 İslam Tarihi’nin çeşitli dönemlerini bilir; İslam medeniyet ve bilimine siyasî, kültürel ve sosyal tarih açısından disiplinler arası, metodolojik, sentezci ve eleştirel bir bakış açısıyla bakabilir.
12 Türk İslam Edebiyatı’nın formlarını tanır ve bu formlara ait örnekleri okuyup anlayabilir. Genel müzik nazariyatı bilgileri yanında Türk Din Musikisi formları hakkında bilgi sahibi olup uygulama yapabilir. Mimarî ve tezyini sanatlarının tarihini, özelliklerini bilir. Estetik düşünce anlayışına sahiptir.
13 Dini Bilimler alanında disiplinler arası araştırma ve inceleme yapar. Bilimsel çalışmalarda bilimsel, kültürel ve etik değerlere uygun hareket eder.
# Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı PÇ 1 PÇ 2 PÇ 3 PÇ 4 PÇ 5 PÇ 6 PÇ 7 PÇ 8 PÇ 9 PÇ 10 PÇ 11 PÇ 12 PÇ 13
1 Fıkıh usulü ilmini tanımlayabilir, konusunu, temel meselelerini açıklayabilir
2 Fıkıh usulü ilminin diğer ilmi disiplinlerle ilişkisini kurabilir.
3 Fıkıh usulünün doğuşu ve tarihi gelişimini özetleyebilir.
4 Fıkıh usulü mesleklerini ve temel fıkıh usulü kaynaklarını anlatabilir.
5 Dini hükümlerin Kuran, sünnet gibi temel kaynaklarını açıklayabilir.
6 Fıkıh usulünün elfaz konularını anlayabilir ve örneklerle açıklayabilir.
Değerlendirme Sistemi
Yarıyıl Çalışmaları Katkı Oranı
1. Kısa Sınav 100
Toplam 100
1. Final 90
1. Yıl İçinin Başarıya 10
Toplam 100
AKTS - İş Yükü Etkinlik Sayı Süre (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) 16 4 64
Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) 16 1 16
Ara Sınav 1 15 15
Kısa Sınav 2 16 32
Ödev 1 15 15
Final 1 20 20
Toplam İş Yükü 162
Toplam İş Yükü / 25 (Saat) 6,48
Dersin AKTS Kredisi 6