1. Eğitim Bilgi Sistemi
  2. Temel İslam Bilimleri Pr. (Yl) (Tezli)
  3. Tefsir Dibaceleri (Mukaddimeleri) (2024 - 2025)
Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS
Tefsir Dibaceleri (Mukaddimeleri) TFS 502 0 3 + 0 3 6
Ön Koşul Dersleri

Yoktur.
Önerilen Seçmeli Dersler
Dersin Dili Türkçe
Dersin Seviyesi YUKSEK_LISANS
Dersin Türü Seçmeli
Dersin Koordinatörü Doç.Dr. EKREM GÜLŞEN
Dersi Verenler
Dersin Yardımcıları
Dersin Kategorisi Diğer
Dersin Amacı

Tefsirin önemli kısımlarından olan mukaddimeler, ekseri tefsir ve müellifi hakkında bilgiler içermesi, Tefsir Usûlü’ne dair birtakım bigiler vermesi hasebiyle ilk yazılan tefsirlere gidildikçe daha da önem kazanmaktadır. Tefsir mukaddimeleri, Tefsir Usûlü’nün tarihsel gelişimi açısından ilk kaynaklar arasında yerini almaktadır.
Dersin İçeriği

Erken dönemden başlayarak bazı tefsir mukaddimeleri, Tefsir Usûlü açısından değerlendirilmekte, ele alınan tefsir mukaddimesinin müellifi, yaşadığı dönemi ve mukaddimenin ait olduğu tefsirin özelliklerine de değinilmektedir.
Kalkınma Amaçları
# Ders Öğrenme Çıktıları Öğretim Yöntemleri Ölçme Yöntemleri
1 Erken dönem tefsir mukaddimelerinin tefsir usulündeki yerini kavrar. Beyin Fırtınası, Problem Çözme,
2 Mukaddimelerin içerik ve hacim itibariyle birbirinden farklı olduğunu anlar. Gösterip Yaptırma,
3 Bazı mukaddimelerde tefsir ravilerine ait izler olduğunu muşahede eder. Grupla Çalışma,
4 Mukaddimelerde birtakım kavramların aktarıldığını görecekrit. Tartışma,
5 Mukaddimelerde tefsir metodolojisi kavramları zikredildiğini kavrar. Problem Çözme, Grupla Çalışma,
6 Bazı klasik tefsir usulü kaynaklarının aslında bir tefsir mukaddimesi olduğun kavrar. Problem Çözme, Grupla Çalışma, Anlatım,
Hafta Ders Konuları Ön Hazırlık
1 Cessâs ve Ahkâmu’l-Kur’ân Mukaddimesi.
2 Udfuvî (ö.388/998) ve el-İstiğna Ulûmi’l-Kur’ân Mukaddimesi.
3 Mukaddimetân (Kitâbu’l-Mebânî ve Tefsîru İbn Atiyye) Mukaddimeleri.
4 Sa’lebî ve el-Keşf ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kur’ân Mukaddimesi.
5 Mâverdî ve en-Nuketü ve’l-Uyûn Mukaddimesi.
6 Tabresî (ö.548/1153) ve Mecmau’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân Mukaddimesi.
7 Kurtubî (ö.671/1272) ve el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân Mukaddimesi.
8 Hâzin ve Lubâbu’t-Te’vîl fî Meânî’t-Tenzîl Mukaddimesi.
9 Ebu Hayyân (ö. 745/1344) ve el-Bahru’l-Muhît Mukaddimesi.
10 İbn Kesîr (ö. 774/1372) ve Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm Mukaddimesi
11 Âlûsî (ö.1270/1853) ve Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Sebı’l-Mesânî Mukaddimesi
12 Cemâleddin Kâsımî (ö.1332/1914) ve Mehâsînu’t-Te’vîl Mukaddimesi
13 M. Reşid Rıza ve Tefsîru’l-Menâr Mukaddimesi.
14 Elmalılı M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili Mukaddimesi
Kaynaklar
Ders Notu
Ders Kaynakları

Ömer Çelik, “Hicrî V-XI. Asırlarda Yazılan Tefsirlerin Mukaddimelerinin “Ulûmu’l-Kur’ân” Açısından Değerlendirilmesi”, Hicrî V-XI. Asırlarda Kur’an İlimleri”, Kur’ân ve Tefsir Arastırmaları-III.

İbrahim H. Karslı, “Tarihsel Gelişimleri İtibariyle Tefsir Mukaddimelerine Dair Bir İnceleme”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 20, s. 225-260. Erzurum, 2003.

Salih Gedük, "Belli Başlı Rivâyet ve Dirâyet Tefsirlerinin Mukaddimelerinde Kur’ân İlimleri" Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,  Konya, 2005.

Ekrem Gülşen, "İbrâhim Mostârî’nin “Envâru’t-Tenzîl” Dîbâcesi Hâşiyesi", Ekev Akademi Dergisi Yıl: 21 Sayı: 71 (Yaz 2017).
Sıra Program Çıktıları Katkı Düzeyi
1 2 3 4 5
1 İlgili alanda bilimsel bilgi oluşturacak veri toplama, literatür inceleme ve analiz yapma becerisini kazanmak; Bilimsel araştırma sürecine ilişkin yöntem bilgi ve becerisinde ustalaşmış olmak; Bilimsel çalışmalarında kuramsal, yöntemsel ve uygulama bağlamında en az bir alanda katkı sağlama becerisini kazanmak; Eleştirel bir değerlendirme ve sentez yapma yeterliliği kazanmak; Yeniliklere ve yeni fikirlere açık olma ve yeni fikirler üretebilme becerisi kazanmak; Disiplinler arası çalışabilme becerisine sahip olmak ve farklı alanlardaki kuram, yöntem ve uygulamaları ilgili alana adapte edebilme becerisi kazanmak; İlgili alandaki teknolojik gelişmeleri, bilimsel ilerlemeleri ve bilgi teknolojilerini yakından takip etmek; Akademik yazım alışkanlığına katkı sağlayacak alanı ile ilgili en az bir yayın yapmak; Uzmanlık alanları ile ilgili olarak ulusal ve uluslar arası çevrelerle iletişim kurabilme becerisi kazanmak; Akademik hayatın gerektirdiği düzeyde davranış ve etik duyarlılığa sahip olmak X
# Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı PÇ 1
1 Erken dönem tefsir mukaddimelerinin tefsir usulündeki yerini kavrar. 5
2 Mukaddimelerin içerik ve hacim itibariyle birbirinden farklı olduğunu anlar. 5
3 Bazı mukaddimelerde tefsir ravilerine ait izler olduğunu muşahede eder. 5
4 Mukaddimelerde birtakım kavramların aktarıldığını görecekrit. 5
5 Mukaddimelerde tefsir metodolojisi kavramları zikredildiğini kavrar. 5
6 Bazı klasik tefsir usulü kaynaklarının aslında bir tefsir mukaddimesi olduğun kavrar. 5
Değerlendirme Sistemi
Yarıyıl Çalışmaları Katkı Oranı
1. Ara Sınav 40
1. Performans Görevi (Uygulama) 20
2. Performans Görevi (Uygulama) 20
1. Ödev 20
Toplam 100
1. Final 60
1. Yıl İçinin Başarıya 40
Toplam 100
AKTS - İş Yükü Etkinlik Sayı Süre (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) 16 3 48
Ara Sınav 1 20 20
Ödev 1 20 20
Performans Görevi (Uygulama) 2 15 30
Final 1 30 30
Toplam İş Yükü 148
Toplam İş Yükü / 25 (Saat) 5,92
Dersin AKTS Kredisi 6