| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | Kredi | AKTS |
|---|---|---|---|---|---|
| Triboloji | MKM 507 | 0 | 3 + 0 | 3 | 6 |
| Ön Koşul Dersleri | |
| Önerilen Seçmeli Dersler | |
| Dersin Dili | Türkçe |
| Dersin Seviyesi | YUKSEK_LISANS |
| Dersin Türü | Seçmeli |
| Dersin Koordinatörü | Doç.Dr. NESLİHAN ÖZSOY |
| Dersi Verenler | Prof.Dr. VAHDET UÇAR, |
| Dersin Yardımcıları | |
| Dersin Kategorisi | Diğer |
| Dersin Amacı | “Triboloji”, karşılıklı etkileşim halinde olan ve birbirine göre bağıl hareket yapan yüzeyler (malzemeler) arasındaki sürtünme, aşınma ve yağlama olayları ile bu olaylar arasındaki ilişkilerin bilimi, teknolojisi ve mühendisliği şeklinde tanımlanmaktadır. Dünyamızın temel yapı taşlarını oluşturan malzeme, enerji ve bilgi üçlüsü; aşınma sonucunda ortaya çıkan malzeme kayıpları, sürtünme dolayısı ile oluşan enerji kayıpları ve bunların en uygun seviyelere getirilmesi için alınabilecek önlemleri içeren bilgi formatında farklı tribolojik süreçlerde karşımıza çıkmaktadır. Sürtünme ve aşınma kaynaklı kayıpları azaltmak için çözüm geliştirme ve optimizasyona yönelik çok disiplinli bir bilim, teknoloji ve mühendislik alanı olarak tanımlanan triboloji, yaşamın her alanında önemli bir konuma sahiptir. Triboloji biliminin hedefi, izafi hareket halinde olan yüzeylerin ekonomik, ekolojik ve fonksiyonel optimizasyonunu sağlamaktır. Bu durum pratikte, sürtünme ve aşınmanın oluştuğu yerde kontrolü ve yönetimi anlamına gelmektedir. Dolayısı ile triboloji, çok disiplinli bir çalışma alanıdır. Tribolojik çalışma alanları, klasik temel bilimler ve mühendislik formlarının dışında, özellikle medikal, taşıt teknolojileri, malzeme, enerji, MEMS ve nanotriboloji konularında şaşırtıcı bir hızla genişlemektedir. Triboloji dersinin temel amacı; tribolojinin tüm bileşenleri ve yönleri ile bu konuda detaylı çalışma yapacak olanlara interaktif olarak öğretilmesini sağlamaktır. Triboloji dersinin ayrıntılı amacı ise; dersi alan öğrencilerin, aşağıdaki ve daha ileri kazanımları sağlayabilecek tribolojik iyileştirmeleri ve tasarımları yapabilecek donanıma sahip olmalarını sağlamaktır: Düşük sürtünme direncinden dolayı, enerji ihtiyacının azalması, Sistemdeki sıcaklık artışının, dolayısıyla soğutma ihtiyacının azalması, Aşınma miktarının azalmasıyla, eleman ve sistem ömrünün uzaması, Aşınan elemanların değiştirilmesi veya tamiri için sistemin durmasından kaynaklanacak kayıpların azalması, İşçilik maliyetlerinin azalması, Yağlayıcı çeşidinin azaltılmasıyla stok maliyeti ve alım fiyatlarının düşmesi, Parçaların yeniden yapılması veya bakım masraflarındaki azalma Uygun yatak kullanımı ile büyük ve pahalı olan makine gövdesi vb. elemanların aşınmasının engellenmesi, Sistemlerdeki boşlukların azaltılarak, işleme kalitesinin artırılması, İnsan sağlığı ve iş güvenliğinde iyileşmeler sağlanması, Gürültünün engellenmesi, Ekolojik sistem üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması vb. şeklinde sıralanabilir. |
| Dersin İçeriği | Tribolojinin tanımı, bileşenleri ve endüstrideki önemi, Sürtünme, aşınma ve yağlama olaylarını önemli ölçüde etkileyen yüzey özellikleri, bunların ölçülmesi, Sürtünme olayı, sürtünme teorileri ve farklı malzemeler arasındaki sürtünme davranışları, Aşınma ve aşınma mekanizmaları, Tribolojik test sistemleri (sürtünme direnci ve aşınma dayanımı ölçüm yöntemleri), Yağlayıcılar ve yağlama teknikleri, Yataklar, Yüzey mühendisliği uygulamaları, Tribolojik açıdan tasarım ve Tribolojide özel konular ve uygulamalı triboloji (otomotiv tribolojisi, bakım tribolojisi, biyo-triboloji, insan tribolojisi, eko-triboloji vb.) alanları ele alınmaktadır. |
| # | Ders Öğrenme Çıktıları | Öğretim Yöntemleri | Ölçme Yöntemleri |
|---|---|---|---|
| 1 | Triboloji, sürtünme ve aşınma olaylarını; bunların ekonomik, ekolojik, teknolojik ve endüstriyel etkilerini bilir | Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma, | Ödev, |
| 2 | Sürtünme ve aşınma olaylarının optimum (en uygun) şartlarda gerçekleşmesi için önlemler alır | Soru-Cevap, Tartışma, Alıştırma ve Uygulama, Beyin Fırtınası, | Ödev, |
| 3 | Tribolojik yüzeylerin ölçüm ve değerlendirme tekniklerini bilir, uygular ve sonuçları tribolojik açıdan değerlendirir | Anlatım, Benzetim, Deney / Laboratuvar, | Ödev, Proje / Tasarım, |
| 4 | Tribolojik açıdan en uygun malzeme seçimini ve değerlendirilmesini yapar | Anlatım, Alıştırma ve Uygulama, Örnek Olay, | Sınav , |
| 5 | Tribolojik açıdan en uygun yüzey modifikasyon işlemini, uygulanmasını ve değerlendirmesini yapar | Anlatım, Tartışma, Problem Çözme, | Ödev, |
| 6 | Tribolojik açıdan en uygun yağlayıcı ve yağlama yöntemini seçer ve uygular | Anlatım, Tartışma, Alıştırma ve Uygulama, Grup Çalışması, | Ödev, |
| 7 | Sürtünme, aşınma ve yağlama açısından en uygun yatak seçimini ve uygulamasını yapar | Anlatım, Tartışma, Alıştırma ve Uygulama, | Ödev, |
| 8 | Tribolojik parametrelerin ölçülmesi, değerlendirilmesi, ve optimizasyonu için deney tasarlar, uygular, sonuçlarını analiz eder ve yorumlayarak kullanır. | Alıştırma ve Uygulama, Benzetim, Deney / Laboratuvar, | Proje / Tasarım, |
| 9 | Tribolojik verileri, bilgi ve teknolojileri hayatın ve mühendislik çalışmalarının ilgili alanlarına yansıtarak, faydalı ve verimli çıktılar uygular | Anlatım, Grup Çalışması, Benzetim, Beyin Fırtınası, Örnek Olay, | Proje / Tasarım, |
| 10 | Tribolojik açıdan en uygun tasarımları yapar, yapılmış tasarımları değerlendirir | Anlatım, Tartışma, Grup Çalışması, Beyin Fırtınası, Deney / Laboratuvar, Proje Temelli Öğrenme , | Proje / Tasarım, |
| Hafta | Ders Konuları | Ön Hazırlık |
|---|---|---|
| 1 | Tribolojinin tanımı, bileşenleri ve endüstrideki önemi | Temel triboloji kitabı 1. bölümünün okunması ve değerlendirilmesi |
| 2 | Sürtünme, aşınma ve yağlama olaylarını önemli ölçüde etkileyen yüzey özellikleri, bunların ölçülmesi | Ödevlerin yapılması |
| 3 | Sürtünme olayı, sürtünme teorileri ve farklı malzemeler arasındaki sürtünme davranışları | Ödevlerin yapılması |
| 4 | Sürtünme olayı, sürtünme teorileri ve farklı malzemeler arasındaki sürtünme davranışları | Ödevlerin yapılması |
| 5 | Aşınma ve aşınma mekanizmaları | Ödevlerin yapılması |
| 6 | Aşınma ve aşınma mekanizmaları | Ödevlerin yapılması |
| 7 | Tribolojik test sistemleri (sürtünme direnci ve aşınma dayanımı ölçüm yöntemleri) | Ödevlerin yapılması |
| 8 | Yağlayıcı maddeler, yağlama teknik ve teknolojileri | Ödevlerin yapılması |
| 9 | Yataklar, seçimi ve yatak uygulamaları | Ödevlerin yapılması |
| 10 | Yıl içi sınavı | |
| 11 | Yüzey mühendisliği uygulamaları | Ödevlerin yapılması |
| 12 | Tribolojik açıdan tasarım | Ödevlerin yapılması |
| 13 | Tribolojide özel alanlar ve uygulamalı triboloji | Ödevlerin yapılması |
| 14 | Proje değerlendirmeleri | Proje sunumlarının hazırlanması |
| Kaynaklar | |
|---|---|
| Ders Notu | |
| Ders Kaynakları | 1. Soydan Y. ve Ulukan L., Temel Triboloji; Sürtünme-Aşınma-Yağlama Bilimi ve Teknolojisi, Tagem Kopisan Yayınevi, Sakarya, 2013. 2. Leach R., Optical Measurement of Surface Topography, Springer, 2011. 3. Shizhu W. and Ping H., Principles of Tribology, Wiley, Tsinghua University Press, 2012. 4. Hutchings I.M., Tribology: Friction and Wear of Engineering Materials, Adward Arnold, London, 1992. 5. Chizhos, H. And Habig K-H., Tribologie-Handbuch: Tribometrie, Tribomaterialien, Tribotechnik, Vieweg+Teubner, 2010. 6. Brushan, B., Introduction to Tribology, Wiley, 2013. |
| Sıra | Program Çıktıları | Katkı Düzeyi | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |||
| 1 | Mühendislik alanında bilimsel araştırma yaparak bilgiye genişlemesine ve derinlemesine ulaşabilme, bilgiyi değerlendirme, yorumlama ve uygulama becerisi | ||||||
| 2 | Sınırlı ya da eksik verileri kullanarak bilimsel yöntemlerle bilgiyi tamamlayabilme ve uygulama becerisi; değişik disiplinlere ait bilgileri bütünleştirebilme becerisi | ||||||
| 3 | Mühendislik problemlerini kurgulayabilme, çözmek için yöntem geliştirme ve çözümlerde yenilikçi yöntemler uygulama becerisi | ||||||
| 4 | Yeni ve orijinal fikir ve yöntemler geliştirme becerisi; sistem, parça veya süreç tasarımlarında yenilikçi çözümler geliştirebilme becerisi | ||||||
| 5 | Mühendislikte uygulanan modern teknik ve yöntemler ile bunların sınırları hakkında kapsamlı bilgi | ||||||
| 6 | Analitik, modelleme ve deneysel esaslı araştırmaları tasarlama ve uygulama becerisi; bu süreçte karşılaşılan karmaşık durumları analiz etme ve yorumlama becerisi | ||||||
| 7 | Gereksinim duyulan bilgi ve verileri tanımlama, bunlara ulaşma ve değerlendirmede ileri düzeyde beceri | ||||||
| 8 | Çok disiplinli takımlarda liderlik yapma, karmaşık durumlarda çözüm yaklaşımları geliştirebilme ve sorumluluk alma becerisi | ||||||
| 9 | Çalışmalarının süreç ve sonuçlarını, o alandaki veya dışındaki ulusal ve uluslar arası ortamlarda sistematik ve açık bir şekilde yazılı ya da sözlü olarak aktarabilme becerisi | ||||||
| 10 | Verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında ve mesleki tüm etkinliklerde toplumsal, bilimsel ve etik değerleri gözetme yeterliliği | ||||||
| 11 | Mesleğinin yeni ve gelişmekte olan uygulamaları hakkında farkındalık; gerektiğinde bunları inceleme ve öğrenebilme becerisi | ||||||
| 12 | Mühendislik uygulamalarının sosyal ve çevresel boyutlarını anlama ve sosyal çevreye uyum becerisi | ||||||
| Değerlendirme Sistemi | |
|---|---|
| Yarıyıl Çalışmaları | Katkı Oranı |
| 1. Ara Sınav | 50 |
| 1. Ödev | 5 |
| 2. Ödev | 5 |
| 3. Ödev | 5 |
| 4. Ödev | 5 |
| 5. Ödev | 5 |
| 1. Performans Görevi (Seminer) | 25 |
| Toplam | 100 |
| 1. Yıl İçinin Başarıya | 50 |
| 1. Final | 50 |
| Toplam | 100 |
| AKTS - İş Yükü Etkinlik | Sayı | Süre (Saat) | Toplam İş Yükü (Saat) |
|---|---|---|---|
| Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) | 16 | 3 | 48 |
| Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) | 16 | 2 | 32 |
| Ara Sınav | 1 | 2 | 2 |
| Kısa Sınav | 1 | 1 | 1 |
| Ödev | 5 | 10 | 50 |
| Performans Görevi (Laboratuvar) | 1 | 10 | 10 |
| Final | 1 | 2 | 2 |
| Toplam İş Yükü | 145 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 (Saat) | 5,8 | ||
| Dersin AKTS Kredisi | 6 | ||